امام صادق (ع) فرموده است: «ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ فَهُوَ مُنَافِقٌ وَ إِنْ صَامَ وَ صَلَّى مَنْ إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا ائْتُمِنَ خَانَ»[1].
همچنین امام صادق (ع) در روایت دیگری فرموده است: «إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْيَاكَ فَاتَّهِمْ دِينَكَ»[2].
در روایت اول، امام صادق (ع) به بیان ویژگیها و شاخصههای انسان منافق پرداخته و فرموده است که سه خصوصیت است که در هر کسی که باشد منافق است هرچند روزه بگیرد و نماز بخواند: 1- هر گاه سخن بگويد، دروغ گويد، 2- هرگاه وعده دهد وفا نكند، 3- هرگاه به او اعتماد شود خيانت كند.
در سطح جامعه افراد به دو دسته تقسیم میشوند، عدهای هنگامی که سخنی را میگویند، آن را دنبال و پیگیری میکنند تا سخن آنان به عمل تبدیل شود. اما دسته دیگر بعد از اینکه سخنی را مطرح میکنند آن را رها کرده و دیگر به آن عمل نمیکنند و به تعبیر دیگر جامه عمل به کلام خود نمیپوشانند، این دسته از افراد به دلیل دروغگویی و سخنان بدون پشتوانه، به تدریج ارزش و اعتبار خود را در سطح جامعه از دست میدهند که متأسفانه این مشکل، گریبانگیر جامعه ما شده است.
لذا روحانیت باید به اینگونه مسائل توجه داشته باشند و در منبرها و ارتباطات خود با مردم مسائلی را که مورد ابتلاست، بیان کنند که متأسفانه گاهی از اوقات نسبت به این امرِ مهم بیتوجهی میشود.
دو ویژگی دیگری که حضرت (ع) در توصیف منافق بیان کرده است، خُلف وعده و خیانت در امانت است. اکنون که وارد سی و هشتمین سال انقلاب شدهایم باید رفتارهای اجتماعی و فردی جامعه را اصلاح کنیم زیرا اگر میخواهیم این انقلاب و اسلام استوار بماند باید ریشه خیانت را در جامعه از بین ببریم و این امر تحقق پیدا نمیکند مگر با اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی افراد. کسانی که امروز دست به خیانتهای کوچک میزنند فردا نسبت به انقلاب و کشور خیانت میکنند و اگر امروز با اندکی پول و ثروت خودباخته میشوند، فردا با پول و ثروت بیشتر کشور را میفروشند لذا رهبر انقلاب نسبت به مسأله نفوذ تأکید بسیار دارند که ریشههای آن همین مسائلی است که در ظاهر کم اهمیت جلوه میکنند لذا باید نسبت به این مسائل حساس بود و نسبت به برطرف کردن آنها تلاش کرد.
در روایت دوم، امام صادق (ع) فرموده است که اگر وضع زندگی دنیایی شما بهتر شد، دین خود را در معرض اتهام قرار دادهاید. حضرت (ع) در این روایت به نکته مهمی اشاره کرده است که معنای آن این است که هر چه انسان به سمت دنیاگرایی و دنیاطلبی حرکت کند، به همان تناسب دین او در معرض خطر و آسیب قرار میگیرد؛ به تعبیر دیگر کسانی که پیوسته ذهن و فکر آنها مشغول دنیا و مادیات است، دیگر فرصتی برای پرداختن به مسائل دینی و معنوی ندارند.