تقسیرآیه 29 مورخ 93/03/07

    درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: سوره بقره                                                                         تاریخ: 7 خرداد 1393  

موضوع جزئی: تفسیر آیه 29                     مصادف با: 28 رجب  1435                    سال: چهارم                 جلسه: 57

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

تفسیر آیه 29 سوره بقره:

«هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ»[1]؛ او خدايى است كه همه آنچه را (از نعمتها) در زمين وجود دارد، براى شما آفريد؛ سپس به آسمان پرداخت؛ و آنها را به صورت هفت آسمان مرتب نمود؛ و او به هر چيز آگاه است.

همان طور که حیات و آفرینش زمین ما را به توحید و خداشناسی دعوت می‏کرد آفرینش آسمان‏ها هم این گونه است لذا خدای متعال می‏فرماید: او خدايى است كه همه آنچه را (از نعمتها) در زمين وجود دارد، براى شما آفريد؛ سپس به آسمان پرداخت؛ و آنها را به صورت هفت آسمان مرتب نمود؛ و او به هر چيز آگاه است.

معانی واژه‏ها:

«ثُمَّ اسْتَوى»: این جمله در این آیه شریفه به این معناست که خداوند اول در مورد زمین صحبت کرده و بعد در مورد آسمان صحبت می‌کند. ظاهر کلمه «ثُمَّ» با توجه به آنچه در ادبیات خوانده‏ایمترتیب وقوعی را دلالت می‌کند. «مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ * ثُمَّ السَّبيلَ يَسَّرَهُ * ثُمَّ أَماتَهُ فَأَقْبَرَهُ * ثُمَّ إِذا شاءَ أَنْشَرَهُ»[2]؛ او را از نطفه ناچيزى آفريد، سپس اندازه‏گيرى كرد و موزون ساخت، سپس راه را براى او آسان كرد، بعد او را ميراند و در قبر پنهان نمود، سپس هر گاه بخواهد او را زنده مى‏كند!

«ثُمَّ» در این آیه شریفه دلالت بر ترتیب وقوعی می‏کند که از نظر آفرینش اول خلقت آسمان‏ها است و بعد خلقت زمین.«أَ أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّماءُ بَناها* رَفَعَ سَمْكَها فَسَوَّاها* وَ أَغْطَشَ لَيْلَها وَ أَخْرَجَ ضُحاها* وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها»[3]؛ آيا آفرينش شما (بعد از مرگ) مشكل‏تر است يا آفرينش آسمان كه خداوند آن را بنا نهاد؟! سقف آن را برافراشت و آن را منظّم ساخت، و شبش را تاريك و روزش را آشكار نمود! و زمين را بعد از آن گسترش داد.  کلمه «ثُمَّ» در این آیه شریفه بر ترتیب وقوعی دلالت می‏کند که خداوند می‌فرماید آیا آفرینش شما سخت‏تر است یا آفرینش آسمان‏ها و بعد سقف آن را برافراشت و آن را منظّم ساخت.

اما کلمه ثم در آیه 29 سوره بقره «ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ» بر ترتیب ذکری دلالت می‌کند، چون آفرینش آسمان قبل از آفرینش زمین است.

«اسْتَوى‏»: بر استیلاء و تسلط دلالت دارد. «اسْتَوى» از ریشه «سوا» است و معنی سوا در اینجا تسلط همراه با اعتدال است، یعنی کاری که انسان بر آن تسلط پیدا می‏کند و همراه با اعتدال است. «استوى» از ماده «استواء» گرفته شده كه در لغت به معنى تسلط و احاطه كامل و قدرت بر خلقت و تدبير است، ضمنا كلمه «ثم» در جمله «ثم استوى الى السماء» الزاما به معنى تأخير زمانى نيست بلكه مى‏تواند به معنى به معنى تأخير در بيان و ذكر حقايقى پشت سر هم بوده باشد.

«استوی» اگر با «الی» قرین شود، مانند « ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ» به معنای «پرداختن» می‏باشد، یعنی قصد و توجه نمودن و اگر با «علی» استعمال شود، مانند «ثم استوی علی العرش»به معنای استیلا و فراگیری سلطه تدبیری است. از همین قبیل است گفته:

قد استوی بشر علی العراق                            من غیر سیف و دم مهراق
بشر (برادر عبدالملک بن مروان) را ستایش می کند، که بدون خون ریزی بر حکومت عراق مستولی گشت.

در نتیجه آیاتی که در آنها واژه‏های «عرش، کرسی و استوی» به کار رفته، همان معنای کنایی متعارف آن منظور می باشد و نبایستی معانی حقیقی آن را گمان نمود.

در نتیجه هر جا «اسْتَوى» با «الی» متعدی شود به معنای پرداختن است و هر جا با «علی» متعدی شود به معنی استیلا و فراگیری است و در این آیه شریفه « ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ» (به معنی سپس به آسمان پرداخت) است.

«اِلَى السَّماءِ»: کلمه «سماء» از ماده «سُمُو» به معنای رفعت و بلندی مادی است که فوق خودمان است و بعضی مواقع منظور از سماء نگاه به بالا و رفعت نیست بلکه منظور از سماء، عالم ملکوت است؛ مانند آیه شریفه: «قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ»[4]؛ نگاه‏هاى انتظار آميز تو را به سوى آسمان (براى تعيين قبله نهايى) مى‏بينيم! اكنون تو را به سوى قبله‏اى كه از آن خشنود باشى، باز مى‏گردانيم. پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن! و هر جا باشيد، روى خود را به سوى آن بگردانيد! و كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده، بخوبى مى‏دانند اين فرمانِ حقى است كه از ناحيه پروردگارشان صادر شده؛ (و در كتاب‏هاى خود خوانده‏اند كه پيغمبر اسلام (ص) به سوى دو قبله، نماز مى‏خواند). و خداوند از اعمال آنها (در مخفى داشتن اين آيات) غافل نيست!

«والحمد لله رب العالمین»

 



.[1] بقره/29.

[2]. عبس/19- 22.

.[3] نازعات/ 27- 30.

[4]. اسراء /144.

Please publish modules in offcanvas position.