«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
تذکر اخلاقی:
قال مولینا الامام الحسین (ع): «اياك و ما تعتذر منه، فان المؤمن لايسيء و لايعتذر، و المنافق كل يوم يُسيء و يعتذر»[1]؛ امام حسین (ع) میفرمایند: از کاری که نیاز به عذر خواهی داشته باشد پرهیز کن- چرا انسان کاری را انجام دهد که مجبور به عذر خواهی شود؟- زیرا انسان مؤمن گناه و کار ناپسند انجام نمیدهد تا نیازی به عذر خواهی داشته باشد.
قیل للصادق (ع): بأیِّ شیء یَعْلَمُ المؤمنُ بأنّه مؤمنٌ؟ قال: بالتسليم لله، و الرضا فيما ورد عليه من سرور أو سخط»[2]؛ شخصی از امام صادق (ع) سؤال کرد: به چه چیزی دانسته میشود که شخص مؤمن است؟ (علامت مؤمن بودن چیست؟) حضرت (ع) فرمودند: به تسلیم بودن در برابر خداوند متعال و راضی بودن به آنچه که برایش پیش می آید، از شادی و ناخرسندی.
از فرمایش امام صادق (ع) فهمیده میشود انسان مؤمن کسی است که تسلیم خداوند است کما اینکه خداوند متعال میفرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلَى رَبِّهِمْ أُولئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»[3]؛ كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و در برابر پروردگارشان خضوع و خشوع كردند، آنها اهل بهشتند؛ و جاودانه در آن خواهند ماند!
«اخبتوا» به معنای تسلیم بودن در برابر اوامر و نواهی خداوند متعال است، یعنی انسان مؤمن برای خودش حساب ویژهای باز نمیکند. بعضی از انسانها منافع خود را بر هر چیز مقدم میدارند، بعضی دیگر منافع و خواستههایی دارند ولی در مقابل خواسته های خداوند متعال از خواسته های خود میگذرند و دست از آنها بر میدارند و دسته سوم که در کلاس بالای تعالی هستند کسانی هستند که میگویند: خدایا خواست ما خواست توست، یعنی هر چه تو بخواهی ما هم همان را میخواهیم و این کاری است که فقط از ائمه معصومین (ع) و پیروان راستین آنها بر میآید آن گونه که درباره امام باقر (ع) نقل شده: فرزند ایشان مریض شد، حضرت (ع) غمگین بودند، داخل اندرونی رفتند و برگشتند در حالی که فرزند ایشان از دنیا رفته بود، دیدند حضرت (ع) حالت عادی و معمولی دارند، راوی عرض کرد: شما با اینکه هنوز فرزندتان از دنیا نرفته بود با غم و اندوه وارد اندرونی شدید ولی حال که فرزندتان از دنیا رفته حالتان عادی است، حضرت (ع) فرمودند: ما تابع امر خداوند متعال هستیم، آنچه او برای ما بخواهد ما هم همان را میخواهیم.
پس انسان مؤمن کسی است که در برابر اوامر و نواهی الهی تسلیم باشد و راضی باشد به آنچه برایش پیش میآید، از خوشی و ناخوشی؛ همانند حسین بن علی (ع) که از همه زندگی و متعلقات آن به خاطر خداوند متعال گذشت و راضی بود به رضای الهی. دو بیت عارفانه زیر از اشعاری است که به امام حسین (ع) منسوب است:
ترکت الخلق طُرّاً فی هَواکا و اَیتَمتُ العیالِ لِکَی اَراکا
و لو قطعتنی فی الحب اربا لما حن الفواد الی سواکا
«مردم را به هوای تو ترک گفتم، و [راضی شدم] فرزندانم یتیم گردند تا تو را ملاقات کنم، اگر مرا در راه عشق [خود] قطعه قطعه کنی، دلم [ذرهای] به سوی غیر تو تمایل پیدا نمی کند.»
«والحمد لله رب العالمین»
* توصیه اخلاقی فوق در درس تفسیر مورخه 93/07/02 ایراد گردیده است.