اخبار

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

شخص جنب از حرام اگر به خاطر عدم تمکن از غسل تیمم کرد، آیا عرق او نجس است یا خیر؟ مرحوم سید فرمود ظاهر این است که عرق چنین شخصی نجس نیست؛ هر چند در ادامه فرمودند احتیاط در این است که از این عرق اجتناب شود تا زمانی که غسل کند. در رابطه با این مسئله سه احتمال وجود داشت که به آن اشاره شد.

احتمال اول: اثر تیممی که در اینجا تحقق پیدا کرده اباحه محض است، یعنی تنها مبیح برای نماز است و این تیمم فقط مجوز برای نماز و امثال آن می‏باشد که نیاز به طهارت دارد ولی جنابت باقی است و طهارت هم حاصل نشده و تنها کاری که تیمم انجام داده این است که یک نوع مجوز ایجاد کرده که فعلاً در صورت عدم تمکن از غسل بتوان با آن نماز خواند. اما این احتمال قابل پذیرش نیست و مخالف کتاب و سنت است چون:

اولاً: در کتاب خدا از تیمم به عنوان طهارت و مطهِّر بودن یاد شده و در روایات هم آمده «إنّ التیمم احد الطهورین».[1]

ثانیاً: روایت وارد شده که: «لاصلوة الا بطهور».[2] از ضمیمه این دو مطلب به یکدیگر نتیجه گرفته می‏شود: با تیمم، طهارت تحقق پیدا کرده و نماز با تیمم صحیح است پس صحت نماز کاشف از این است که طهارت تحقق پیدا کرده است.

احتمال دوم: اثر تیمم شخص جنب از حرام، که تمکن از غسل نداشته، عبارت از رفع حدث ناشی از جنابت است لکن در یک دائره محدود و موقت، یعنی تیمم رافع از حدث است ولی تا زمانی که شخص به آب دسترسی پیدا نکرده است، یعنی تیمم رافعیت دارد لکن به صورت محدود و تا زمانی که آب پیدا شود. عرض کردیم این احتمال هم خیلی روشن نیست.

احتمال سوم را بعضی از بزرگان پذیرفته‏اند و به نظر می‏رسد که قابل قبول باشد و آن این بود که تیمم جنبه مبیح بودن برای دخول در نماز دارد و جنبه مطهِّر بودن هم دارد. لکن سؤال این است که آیا رافع جنابت هم می‏باشد یا خیر؟

مرحوم آقای خویی می‏فرمایند: تیمم در عین حال که مبیح نماز است و اثر غسل بر آن بار می‏شود و دلالت بر طهارت می‏کند ولی رافع جنابت نیست و عرق جنب از حرام – بر فرض که قائل به نجاست آن باشیم- همچنان نجس است چون از ادله، کفایت تیمم بدل از غسل استفاده نمی‏شود که تیمم حقیقتاً رافع جنابت باشد؛ زیرا ادله تیمم، طبق نظر ایشان تنها بر کفایت و بدلیت در مطهِّریت دلالت دارد، یعنی تعبداً حکم طهارت بر تیمم بار می‏شود، اما این بدان معنی نیست که رافع جنابت هم باشد. لذا ایشان می‏فرماید: نمی‏توان گفت طهارت ترابیه از تمام جهات مثل طهارت مائیه است و همه آثار آن را دارد لذا تیمم فقط مبیح برای نماز بوده و رافع جنابت نیست.

مرحوم آقای خویی می‏فرماید: ثمراتی بر این مبنا بار می‏شود و بزرگان چند ثمره را نقل کرده‏اند که به آنها اشاره می‏کنیم.

ثمرات مبانی مختلف، که آیا 1- تیمم فقط مبیح نماز است 2- تیمم رافع جنابت است اما به صورت موقت و محدود. 3- تیمم مبیح برای نماز است و اثر مطهِّریت بر آن بار می‏شود اما رافع جنابت نیست، عبارتند از:

ثمره اول: اگر کسی تیمم بدل از غسل کرد و بعد حدث اصغر از او سر زد مثلاً بول کند یا بخوابد؛ آیا واجب است برای نمازش وضوء بگیرد یا باید تیمم کند؟

اگر گفتیم تیمّم، رافع جنابت است لکن به صورت محدود و موقت، در این صورت وظیفه او این است که باید وضوء بگیرد؛ زیرا او مانند کسی است که غسل کرده و بعد خوابیده، که در این صورت باید شخص برای نماز، وضوء بگیرد. اما اگر تیمم را فقط مبیح برای نماز بدانیم، در این صورت باید تیمم کند؛ چون این شخص همچنان جنب است و شارع فقط به او اجازه داده که نماز بخواند و چون تیمم داشته و تیمم او با بول یا خواب نقض شده، پس این شخص بالفعل جنب است و واجد الماء هم نیست، لذا برای نماز باید تیمم کند.

ثمره دوم: اگر شخص به خاطر مانعی تمکن پیدا نکرد که میت را غسل دهد و او را تیمم داد حال اگر کسی با بدن چنین میّتی که به جای غسل، تیمم داده شده، تماس پیدا کرد وظیفه او چیست؟

پاسخ این است که اگر تیمم را حقیقتاً رافع حدث دانستیم، در این صورت نیاز نیست شخصی که با بدن میت - بعد از تیمم دادن بدن میت- تماس پیدا کرده غسل کند، اما اگر تیمم را فقط مبیح دفن دانستیم (در فرض عدم امکان غسل میت) تا دفن میت ممکن باشد، در این صورت واجب است شخصی که با بدن میت تماس پیدا کرده غسل کند؛ چون میت همچنان محدث به حدث موت است و تیمّم فقط مجوز برای دفن است.

«والحمد لله رب العالمین»