اخبار

 

 

 

 

 

 

 

 «الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته

بحث در این بود که آیا اگر تربیت کننده بچه، مرد باشد [در حکم عفو] به زن ملحق می‏شود یا نه؟ عرض کردیم مرحوم سید (ره) فرموده است که در الحاق مربی به مربیه اشکال است لکن ما عرض کردیم که حق این است که خصوصیتی در مربیه نیست لذا حکم عفو علاوه بر مربیه، مربی را نیز شامل می‏شود.

مرحوم سید در ذیل مسأله 307 فرع دیگری را مطرح کرده و فرموده است: «و كذا من تواتر بوله».[1]

بول کسی که بولش پی در پی و پشت سر هم می‏آید و نمی‏تواند آن را کنترل کند نیز معفو نیست. یعنی کسی که نمی‏تواند بول خود را کنترل کند، در عدم عفو مثل مربی است؛ به این معنی که همان‏گونه که در الحاق مربی به مربیه اشکال بود در الحاق کسی که بولش پی در پی می‏آید به مربیه نیز اشکال وجود دارد.

به نظر می‏رسد کلام مرحوم سید (ره) در عدم الحاقِ «مَن تواتر بوله» به مربیه، سخن درستی باشد زیرا دلیلی بر الحاق وجود ندارد و برای الحاق تنها دو راه وجود دارد؛

1- راه اول اینکه از باب حَرج وارد بشویم که در این صورت دلیل، أخص از مدعاست چون مدعا این است که هر جا «تواتر بول» صادق باشد به مربیه ملحق می‏شود و احکام مربیه بر او بار می‏شود اما دخول «مَن تواتر بوله» در ذیل قاعده حَرج به این معناست که هر جا که برای شخص، جنبه حرجی داشت معفو خواهد بود بنابراین، دلیل أخص از مدعاست.

2- راه دوم این است که به روایاتی تمسک شود که در این باب وارد شده است هر چند این روایات تفاوت در نقل دارند و تقریباً یک روایت محسوب می‏شوند؛

روایت اول: عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحِيمِ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ(ع) فِي الْخَصِيِّ يَبُولُ فَيَلْقَى مِنْ ذَلِكَ شِدَّةً وَ يَرَى الْبَلَلَ بَعْدَ الْبَلَلِ قَالَ: «يَتَوَضَّأُوَ يَنْتَضِحُ فِي النَّهَارِ مَرَّةً وَاحِدَةً»[2]؛ عبدالرحیم می‏گوید: به امام رضا (ع) درباره شخصی که أخته شده نوشتم که این شخص وقتی بول می‏کند دچار مشقت و سختی می‏شود و رطوبتِ بعد از رطوبت از او خارج می‏شود، حضرت (ع) فرمود که وضو می‏گیرد و در روز یک مرتبه آب می‏پاشد.

منظور این روایت این است که آب بپاشد و با خود بگوید شاید این رطوبتی که در لباس است مربوط به پاشیدن آب باشد نه اینکه بول باشد. «نضح»؛ یعنی پاشیدن آب و این کار برای دفع توهم است که مثلاً رطوبتی که از انسان خارج شده مشکلی ایجاد نمی‏کند و ممکن است این رطوبت مربوط به آبهایی باشد که پاشیده شده لذا می‏توان با آن رطوبت نماز خواند و نجس نیست.

روایت دوم: عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ (ع) فِي خَصِيٍّ يَبُولُ فَيَلْقَى مِنْ ذَلِكَ شِدَّةً وَ يَرَى الْبَلَلَ بَعْدَ الْبَلَلِ قَالَ: «يَتَوَضَّأُ ثُمَّ يَنْتَضِحُ فِي النَّهَارِ مَرَّةً وَاحِدَةً».[3]

روایت سوم: وَ سُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ (ع) عَنْ خَصِيٍّ يَبُولُ فَيَلْقَى مِنْ ذَلِكَ شِدَّةً وَ يَرَى الْبَلَلَ بَعْدَ الْبَلَلِ قَالَ: «يَتَوَضَّأُ ثُمَّ يَنْضِحُ ثَوْبَهُ فِي النَّهَارِ مَرَّةً وَاحِدَةً»[4]

مضمون این سه روایت یک چیز است با این تفاوت که در روایت سوم کلمه «ثوب» آمده که در روایت اول و دوم نیامده است.

سؤال: آیا روایات فوق می‏تواند ثابت کند که «من تواتر بوله» نیز حکم «مربیة» را دارد؟

پاسخ: این روایات سنداً و دلالةً اشکال دارد؛

اما سنداً اشکال دارد زیرا یکی از اشخاصی که در سلسه سند این روایت وارد شده عبدالرحیم قصیر است، این شخص در کتاب رجالی توثیق نشده است، همچنین سعدان بن مسلم نیز توثیق نشده است و سعدان بن عبدالرحمن نیز که در طریق کلینی واقع شده مجهول است و روایت صدوق نیز مرسله است بنابراین، روایات مذکور سنداً معتبر نیست و نمی‏توان به آنها استناد کرد. تنها مطلبی که درباره سند این روایات ادعا شده این است که صفوان بن یحیی و ابن ابی عمیر از سعدان بن مسلم روایت نقل کرده‏اند و ابن ابی عمیر از عبدالرحیم قصیر نیز روایت کرده است ولی همان‏طور که سابقاً اشاره کردیم، به صرف اینکه اشخاصی مثل ابن ابی عمیر روایتی را نقل کنند، ضعف روایت برطرف نخواهد شد و جزماً نمی‏توان ادعا کرد که به صرف نقل روایت توسط افرادی مثل ابن ابی عمیر و صفوان بن یحیی، ضعف آن برطرف شود. بله! گاهی خود ابن ابی عمیر روایت مرسلی را نقل می‏کند که در این صورت شاید بتوان گفت که مراسیل او همانند مسانید او معتبر است، یعنی حتماً مطمئن بوده که آنچه در سلسله سند روایت وارد شده درست بوده لذا آن روایت را نقل کرده است اما اگر بدانیم ابن ابی عمیر از یک شخص ضعیفی روایتی را نقل کرده است، صرف نقل ابن ابی عمیر ضعف آن روایت را برطرف نمی‏کند.

اما دلالت روایات فوق نیز تمام نیست زیرا؛

اولاً: این روایات درباره کسی است که به «سَلَسُ البول» مبتلاست چون در این روایات این‏گونه آمده بود: «يَرَى الْبَلَلَ بَعْدَ الْبَلَلِ» و این عبارت مربوط به کسی است که حالت سلس البول پیدا کرده است و «سَلَسُ البول» احکام مستقل و جداگانه‏ای دارد و نمی‏شود احکام سلس البول و احکام مربیة را یکی دانست بنابراین، منظور روایات فوق، کسی است که سلسلة البول دارد و حال آن که مربیه طفل مربوط به بچه‏ای بود که بول می‏کرد نه بچه‏ای که دچار سلسلة البول باشد چون حکم شخصی که سلس البول دارد یک بار شستن نیست بلکه باید کیسه‏ای همراه خود داشته باشد و در آن کیسه پنبه و امثال آن بگذارد و قبل از هر نماز، حشفه را بشوید.

ثانیاً: در روایت سخنی از غَسل (شستن) به میان نیامده بلکه آنچه در این روایات سه‏گانه آمده مسأله «نَضح»؛ یعنی آب پاشیدن، است که با «غَسل» متفاوت است لذا بین این روایات با روایاتی که در مورد مربیه طفل وارد شده که مسئله «غَسل» را مطرح کرده‏اند سنخیتی وجود ندارد تا حکم آنجا را به این روایات نیز تعمیم دهیم.

ثالثاً: با اینکه در روایت سوم (روایت مرحوم صدوق)، کلمه «ثوب» به‏کار رفته ولی «مرّةً واحدة» نیامده تا گفته شود یک بار شستن، کفایت می‏کند.

بنابراین، روایات سه‏گانه فوق نمی‏تواند ثابت کند که «من تواتر بوله» نیز حکم مربیه طفل را دارد.

حق در مسأله: به نظر می‏رسد حق با مرحوم سید (ره) است که فرمود: «من تواتر بوله» به مربیه ملحق نمی‏شود.

مورد ششم

«السادس: يعفى عن كلّ نجاسة في البدن أو الثوب في حال الاضطرار»[5]؛ ششمین مورد از نجاساتِ معفو این است که هر نجاستی که در حال اضطرار، در بدن یا لباس باشد معفو است.

این مورد نیاز به دلیل مستقل ندارد و ادله اضطرار اینجا را نیز شامل می‏شود.

«والحمد لله رب العالمین»