درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی:فصلٌ فی المطهّرات تاریخ:3 اسفند1393 موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء مصادف با: 3 جمادی الاولی 1436 سال:ششم جلسه: 59 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
سؤال: با توجه به اختصاصِ تعددّ شستن به بول آدمی و عدم شمول آن، بول غیر آدمی را، سؤال این است که اگر بول خنزیر یا کلب که نجس العین هستند به لباس یا بدن کسی اصابت کند تکلیف چیست؟ به تعبیر روشنتر آیا معنای انصرافِ تعددّ شستن، به بول آدمی این است که در تطهیرِ متنجِّسِ به بول کلب و خنزیر یک بار شستن کفایت میکند؟
پاسخ: ما متعبّد به احکام شرعی هستیم لذا اگر تعبّدی در کار نبود حتی درباره بول آدمی نیز به یک بار شستن حکم میکردیم لکن چون در روایت تصریح شده به اینکه متنجِّسِ به بول آدمی باید دو بار شسته شود ما از باب تعبّد به دو بار شستن حکم میکنیم و نمیتوان حکمِ تعدد غَسل را به غیر بول آدمی تعمیم داد.
عدهای با تمسک به روایت ذیل گفتهاند که ابوال غیر آدمی نیز حکم بول آدمی را دارد بنابراین، تعدد شستن که برای بول آدمی ثابت شد به بول غیر آدمی نیز تعمیم داده میشود؛
عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ بَوْلِ السِّنَّوْرِ وَ الْكَلْبِ وَ الْحِمَارِ وَ الْفَرَسِ قَالَ: «كَأَبْوَالِ الْإِنْسَانِ».[1]؛ سماعه در این روایت موثقه درباره بول گربه، سگ، الاغ و است از امام (ع) سؤال کرد، حضرت (ع) فرمود که مثل بول انسان است.
اشکال
اولاً: این روایت مشتمل بر بول حما و فرس نیز میباشد در حالی که اینها نجس نیستند.
ثانیاً: ممکن است سؤالی که در روایت مطرح شده در مورد نجاست بوده است [شاید عموم در آن زمان به نجاست این دو حکم نمیکردهاند و امام (ع) در مقام تقیه بوده است) و پاسخ امام (ع) ناظر به حکمِ نجاست بوده است است. یعنی این روایت متعرض یک جهت است نه همه جهات و آن جهت، جهت طهارت و نجاست است یعنی بول این حیوانات هم مثل بول انسان، نجس است ولی متعرض کیفیت تطهیر آن نشده تا گفته شود در تطهیر بول سایر حیوانات نیز مثل تطهیر بول انسان، دو بار شستن لازم است.
ثالثاً: اصل صدور این روایت از امام (ع) مخدوش است لذا نمیتوان به آن اعتماد کرد.
مرحوم آقای خویی و بعضی از بزرگان دیگر متعرض این فرع شده اند.
سؤال
آیا در تعدّد غَسلِ متنجِّسِ به بول، شرط است که بول به ثوب یا بدن اصابت کند یا اصابت کردن شرط نیست لذا خود مخرج بول نیز باید دو بار شسته شود؟
پاسخ
مرحوم آقای خویی (ع) و بعضی از بزرگان دیگر گفتهاند که اگر بول به ثوب یا بدن اصابت کرد تعدد غَسل در آن معتبر است لذا روایاتی که تعدد غسل را مطرح کرده است مربوط به جایی است که بول به بدل یا لباس اصابت کند زیرا بدن و لباس از مواردی است که گاهی بول به آن اصابت میکند و گاهی بول به آن اصابت نمیکند. بنابراین، روایات شامل جایی که دائماً در معرض اصابت بول است [مثل مخرج بول که همیشه در معرض نجاست است]، نمیشود. بلکه اگر ما دلیل خاصی بر مسأله پیدا کردیم، بر اساس دلیل عمل میکنیم و اگر دلیل پیدا نکردیم به همان یک بار شستن بسنده میکنیم.
استاد: آنچه مرحوم آقای خویی (ره) و سایرین گفتهاند بعید به نظر میرسد چون تعدّدِ غَسل به خاطر ویژگیای است که در بول وجود دارد [نه اینکه صرف اصابت یا عدم اصابت نجاست موجب تعدّد غَسل باشد] لذا تعدّد شستن مختص اصابت بول به بدن و لباس نیست بلکه خودِ مخرج بول نیز باید دو بار شسته شود. و اینکه گفته شده مخرج بول را یک بار بشوییم و بدن و ثوب نجس را دو بار بشوییم نیاز به تأمل دارد.
سؤال: اینکه گفتهاند برای تطهیر متنجّس به بول، تعدد غَسل لازم است، آیا قبل از دو بار شستن لازم است با یک غَسل، عین نجس ازاله شود؟ به این نحو که بگوییم یک غَسل برای ازاله عین نجس است و دو غسلهای که بعداً انجام میشود مربوط به تطهیر است به این معنی که اگر عین نجاست ازاله نشده باشد و ما بخواهیم با آب، عین نجاست را ازاله کنیم باید متنجّسِ به بول را سه بار بشوییم.
ما چیزی پیدا نکردیم که تفصیل داده باشد بین اینکه عین نجس زایل شده باشد یا زایل نشده باشد که اگر زایل نشده باشد یک غَسل برای ازاله عین نجس باشد و دو غَسل نیز برای تطهیر لذا آنچه از روایت به دست میآید اکتفا به دو غسله است و غسله سومی نیاز نیست.
سؤال: آیا معنای دو بار شستن این است که ما غَسله اولی را انجام دهیم و بعد با یک فاصلهای کوتاه غسله دوم را انجام دهیم یا میشود دو غَسله را ممتد و پشت سر هم انجام داد بدون اینکه بین آن دو فاصلهای بیفتد؟ ممکن است کسی بگوید اگر غسله اول 30 ثانیه و غسله دوم نیز 30 ثانیه زمان ببرد و فاصله بین این دو غسله نیز 30 ثانیه طول بکشد و در مجموع یک دقیقه و 30 ثانیه طول بکشد آیا میشود بدون فاصله و به صورت مداوم یک دقیقه و سی ثانیه آب بریزیم و متنجِّس را تطهیر کرد یا حتماً باید بین غَسله اولی و غَسله ثانی فاصله بیفتد؟
پاسخ: شستن ممتد و بدون فاصله کفایت نمیکند چرا که اگر شارع فرموده است که متنجِّس به بول دو بار شسته شود حتماً غرضی داشته است که ما از آن بیخبریم. مثل اینکه شارع فرموده است که در نماز دو سجده لازم است و بین آنها نیز باید جلسه استراحت باشد، حال اگر کسی یک سجده انجام دهد و همان را طولانی کند تا به اندازه زمان دو سجده برسد بدون اینکه جلسه استراحتی بین دو سجده داشته باشد کفایت از دو سجده نمیکند و نمازش باطل است.
«والحمد لله رب العالمین»