اخبار

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسأله 313: «يجب في ولوغ الخنزير غسل الإناء سبع مرّات، و كذا في [موت] الجُرَذ و هو الكبير من الفأرة البرّيّة؛ و الأحوط في الخنزير، التعفير قبل السبع أيضاً، لكنّ الأقوى عدم وجوبه»[1]؛ مرحوم سید (ره) فرموده است که ظرفی که به ولوغ خنزیر متنجّس شده است واجب است که هفت بار شسته شود، همچنین ظرفی که موش صحرایی در آن مرده است باید هفت مرتبه شسته شود و احتیاط در این است که در رابطه با خنزیر قبل از هفت بار شستن، خاک‏مالی نیز بشود هر چند اقوی این است که خاک‏مالی واجب نیست.

دلیل

مشهور بین متأخرین این است که ظرفی که به ولوغ خنزیر متنجس شده است هفت مرتبه باید شسته شود.

مستند کلام مرحوم سید (ره) و مشهور، روایاتی است که در این رابطه وارد شده است؛

روایت اول: عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْكُوزِ وَ الْإِنَاءِ يَكُونُ قَذِراً كَيْفَ يُغْسَلُ وَ كَمْ مَرَّةً يُغْسَلُ؟ قَالَ: «يُغْسَلُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يُصَبُّ فِيهِ الْمَاءُ فَيُحَرَّكُ فِيهِ ثُمَّ يُفْرَغُ مِنْهُ ثُمَّ يُصَبُّ فِيهِ مَاءٌ آخَرُ فَيُحَرَّكُ فِيهِ ثُمَّ يُفْرَغُ ذَلِكَ الْمَاءُ ثُمَّ يُصَبُّ فِيهِ مَاءٌ آخَرُ فَيُحَرَّكُ فِيهِ ثُمَّ يُفْرَغُ مِنْهُ وَ قَدْ طَهُرَ إِلَى أَنْ قَالَ وَ قَالَ: «اغْسِلِ الْإِنَاءَ الَّذِي تُصِيبُ فِيهِ الْجُرَذَ مَيِّتاً سَبْعَ مَرَّاتٍ»[2]؛ در این روایت امام صادق (ع) در رابطه با موش صحرایی که مرده و در ظرف افتاده است فرموده است که آن ظرف باید هفت مرتبه شسته شود.

روایت دوم: عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُصِيبُ ثَوْبَهُ خِنْزِيرٌ فَلَمْ يَغْسِلْهُ فَذَكَرَ وَ هُوَ فِي صَلَاتِهِ كَيْفَ يَصْنَعُ بِهِ؟ قَالَ: «إِنْ كَانَ دَخَلَ فِي صَلَاتِهِ فَلْيَمْضِ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ دَخَلَ فِي صَلَاتِهِ فَلْيَنْضِحْ مَا أَصَابَ مِنْ ثَوْبِهِ إِلَّا أَنْ يَكُونَ فِيهِ أَثَرٌ فَيَغْسِلُهُ» قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ خِنْزِيرٍ يَشْرَبُ مِنْ إِنَاءٍ كَيْفَ يُصْنَعُ بِهِ؟ قَالَ: «يُغْسَلُ سَبْعَ مَرَّاتٍ»[3]؛ از امام کاظم (ع) درباره خنزیری که از ظرفی آب آشامیده سؤال شد، حضرت(ع) فرمود که باید آن ظرف را هفت مرتبه بشوید.

این روایت صراحت دارد در اینکه ظرفی که به ولوغ خنزیر متنجّس شده است باید هفت مرتبه شسته شود.

سؤال: آیا علاوه بر هفت بار شستن، تعفیر هم لازم است؟ یعنی همان‏گونه که در ظرفِ متنجّس به ولوغ کلب گفتیم که تعفیر (خاک‏مالی) نیز لازم است آیا در اینجا (ظرف متنجّس به ولوغ خنزیر) نیز تعفیر لازم است یا نه؟

پاسخ: دلیلی بر وجوب تعفیر ظرفِ متنجّس به ولوغ خنزیر نداریم لکن شیخ طوسی (ره) در خلاف گفته است که خنزیر ملحق به کلب است لذا همان‏طور که در کلب سه بار شستن را که بار اولش غَسل به تراب بود لازم دانستیم در اینجا (خنزیر) نیز باید هفت بار شسته شود که مرتبه اول آن با خاک باشد و دلیل این مطلب این است که در لغت به خنزیر، کلب نیز اطلاق شده است «ان الخنزير يسمى كلباً في اللغة» لذا همان‏گونه که در کلب، تعفیر لازم است در خنزیر نیز تعفیر لازم است.[4]

اما در پاسخ از مرحوم شیخ (ره) عرض می‏کنیم که اگر عنوان کلب بر خنزیر اطلاق شده این اطلاق علی نحو المسامحة و المجاز است. بنابراین، اگر در لغت، مجازاً به خنزیر، کلمه کلب اطلاق شده است این اطلاق، اطلاق مجازی است و معنایش این نیست که خنزیر احکام کلب را دارد.

اشکال به روایت دوم

اشکال این است که روایت علی بن جعفر دو بخش دارد؛ صدر روایت یک چیز و ذیل آن چیز دیگری است و مستدل برای اثبات مدعای خود (هفت بار شستنِ ظرفِ متنجّس به ولوغ خنزیر) به ذیل روایت استناد کرده است. صدر روایت در رابطه با ثوب است و ذیل روایت در رابطه با إناء می‏باشد و چون بحث در رابطه با ولوغ خنزیر نسبت به اناء بوده، از ذیل روایت استفاده شد و گفته شد که با توجه به این ذیل واجب است که ظرفِ متنجّس به ولوغ خنزیر هفت بار شسته شود.

روایت این بود که از حضرت (ع) درباره خنزیری که به لباس شخصی اصابت کرده و شخص آن را نشسته و زمانی که مشغول نماز خواندن بوده یادش آمد که خنزیر با لباسش تماس داشته، تکلیفش چیست؟ حضرت (ع) فرمود که اگر مشغول نماز شده بگذرد و اگر داخل نماز نشده است به آن قسمت از لباسش که خنزیر اصابت کرده است آب بپاشد مگر اینکه اثر اصابت خنزیر بر روی لباس باقی باشد که در این صورت باید لباسش را بشوید.

از عبارت «فَيَغْسِلُهُ» استفاده می‏شود که یک بار شستن کفایت می‏کند.

حال با توجه به صدر روایت اشکال این است که بعید است که بتوان بین «ثوب» و «إناء» فرق گذاشت و گفت در شستن لباسی که خنزیر به آن اصابت کرده است یک بار شستن کفایت می‏کند لکن ظرفی که خنزیر با آن تماس داشته باید هفت مرتبه شسته شود. در حالی که اثری که از خنزیر در لباس باقی می‏ماند شدید‏تر است از اثری که در ظرف باقی می‏ماند.

این اشکال از طرف حاج آقا رضا همدانی مطرح شده است.[5]

پاسخ

در پاسخ از اشکال فوق عرض می‏کنیم که مجالی برای تعجب و استبعاد نیست چون احکام شرعیه تابع استحسانات و محاسبات ما نیست و نمی‏شود با این استحسانات و استبعادات محاسبه کنیم. البته شاید دلیل اینکه شارع روی ظرف حساب ویژه‏ای باز کرده است و در رابطه با آن فرموده است که باید هفت بار شسته شود، این باشد که ظرف برای أکل و شرب انسان آماده شده است لذا در رابطه با ظرفی که به ولوغِ خنزیر متنجّس شده است حکم این است که باید هفت مرتبه شسته شود. در رابطه با کلب نیز مطلب از همین قرار بود یعنی بین ولوغ در ظرف و غیر آن فرق گذاشته شد و عرض شد که اطلاق ادله اقتضاء می‏کند که در غیر ظرف یک بار شستن کفایت می‏کند.

تفاوت بین کلب و خنزیر

1- اگر ظرفی به ولوغ کلب متنجِّس شده باشد باید سه مرتبه شسته شود که مرتبه اول آن با خاک است لکن اگر ظرفی به ولوغ خنزیر (خوک) متنجّس شده باشد باید هفت مرتبه شسته شود بدون اینکه نیاز به خاک‏مالی باشد.

2- تطهیرِ ظرفی که به ولوغ کلب، متنجّس شده با آب قلیل سه بار شستن لازم دارد ولی با آب کثیر نیاز به سه بار شستن نیست و یک بار کفایت می‏کند لکن در تطهیر ظرفی که به ولوغ خنزیر، متنجّس شده است فرقی بین آب قلیل و کثیر نیست و در هر صورت باید هفت مرتبه شسته شود.

مسأله 314: «يستحبّ في ظروف الخمر الغسل سبعاً، و الأقوى كونها كسائر الظروف في كفاية الثلاث»[6]؛ مرحوم سید (ره) فرموده است که مستحب است ظرفی که در آن خمر بوده است، هفت مرتبه شسته شود لکن اقوی این است که سه بار شستن کفایت می‏کند مثل سائر ظروف که به غیر خمر متنجّس شده‏اند. منظور این است که سه بار شستن واجب و هفت بار شستن مستحب می‏باشد.

تذکر اخلاقی

با توجه به اینکه چیزی تا شروع سال جدید شمسی باقی نمانده است از خداوند متعال می‏خواهیم که این سال را سالی پر خیر و برکت برای ما قرار دهد.

یکی از مسائلی که باید به آن توجه شود تقارن بین ایام سال جدید و شهادت حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا (س) است لذا باید مواظب باشیم که در این ایام، مخصوصاً زمانی که به مسافرت و تبلیغ می‏رویم تقابلی بین اهل بیت (ع) و باورهای سنتی و ملی مردم درست نکنیم بلکه باید ویژگی‏های اهل بیت (ع) و خیر و برکتی که از راه محبت اهل بیت (ع) و نگه داشتن حرمت اهل بیت (ع) نصیب انسان می‏شود را برای مردم بازگو کنیم و توصیه شود که دید و بازدیدها و صله رحمی که به جا می‏آورند آن گونه باشد که اهل بیت (ع) سفارش کرده‏اند و یقیناً با توجه به اینکه مردم ذاتاً به اهل بیت (ع) علاقه‏مند می‏باشند حتماً آن گونه عمل خواهند کرد که موجب رضایت اهل بیت (ع) را فراهم آورد.

«والحمد لله رب العالمین»