اخبار

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسأله 325: «إذا شكّ في نفوذ الماء النجس في الباطن في مثل الصابون و نحوه بنى على عدمه، كما أنّه إذا شكّ بعد العلم بنفوذه في نفوذ الماء الطاهر فيه بنى على عدمه فيحكم ببقاء الطهارة في الأوّل و بقاء النجاسة في الثاني».[1]

ما در جلسات قبل گفتیم که اگر آب نجس در صابون نفوذ کند، متنجّس می شود و راه پاک شدن آن این بود که آب طاهر در آن نفوذ پیدا کند. البته نظر دیگر این بود که اگر ظاهر صابون پاک شود، عرف به طهارت آن حکم می‏کند.

مرحوم سید (ره) در مسأله 325 دو فرع را مطرح کرده است؛

فرع اول: اگر انسان شک کند در اینکه آیا آب نجس در باطن شیئی از قبیل صابون و مثل آن نفوذ کرده است تا صابون نجس شود یا نفوذ نکرده است، در این صورت بنا را بر این می‏گذاریم که آب در صابون نفوذ نکرده است بنابراین، نجس نیست و به طهارت آن صابون حکم می‏شود.

فرع دوم: فرع دومی که مرحوم سید (ره) مطرح کرده است مترتب بر فرع اول است و آن اینکه اگر آب نجس در صابون نفوذ کرد صابون را در آب طاهر قرار می‏دهیم تا آب طاهر در آن نفوذ کند و پاک شود حال اگر شک کردیم که آیا آب طاهر در آن صابون نفوذ کرده است تا محکوم به طهارت باشد یا نفوذ نکرده است تا محکوم به نجاست باشد، در این صورت بنا را بر این می‏گذاریم که آب طاهر در آن نفوذ نکرده است بنابراین، به نجاست آن صابون حکم می‏کنیم.

دلیل

در رابطه با مسأله فوق گفته شده است که اصل موضوعی عدم نفوذ آب [عدم نفوذ آب نجس نسبت به فرع اول و عدم نفوذ آب طاهر نسبت به فرع دوم] را جاری می‏کنیم و یا اینکه استصحاب حکمی را جاری می‏کنیم به این نحو که در فرع اول یقین سابق ما این است که صابون پاک بوده است و شکِ لاحق این است که شک داریم آب نجس در آن صابون نفوذ کرده است تا موجب نجاست صابون شود یا نه که یقین سابق یعنی طهارت سابق را استصحاب می‏کنیم و به طهارت آن صابون حکم می‏کنیم.

در فرع دوم نیز یقین سابق ما این است که ما علم داریم که آبِ نجس در صابون نفوذ کرده است لکن شک داریم آیا بعد از آن، آب طاهر در آن نفوذ کرده است تا موجب طهارت آن صابون شود یا نه که در این صورت نجاست سابق را استصحاب می‏کنیم و به نجاست صابون حکم می‏کنیم.

مسأله 326: «قد يقال بطهارة الدهن المتنجس إذا جعل في الكر الحار بحيث اختلط معه ثمَّ أخذ من فوقه بعد برودته لكنه مشكل لعدم حصول العلم بوصول الماء إلى جميع أجزائه و إن كان غير بعيد إذا غلى الماء مقدارا من الزمان‌».[2]

سؤال: آیا اگر روغن، متنجّس شد قابل تطهیر است و اگر قابل تطهیر است، کیفیت تطهیر آن چگونه است؟ (فرض سؤال این است که همه روغن، متنجّس است نه اینکه قسمتی از آن متنجّس شده باشد تا گفته شود آن قسمت را جدا می‏کنیم). 

پاسخ: عده‏ای گفته‏اند که روغنِ متنجّس را می‏توان تطهیر کرد به این صورت که آن را در منبعِ آبِ کری که داغ است، بریزیم به گونه‏ای که با آن آب مخلوط شود و آب در تمام روغن نفوذ کند، سپس بعد از اینکه آب کر، سرد شد روغن را که روی آن جمع شده است از روی آب جمع کرده و در ظرف دیگری قرار می‏دهیم و از آن روغن استفاده می‏کنیم.

لکن مرحوم سید (ره) این راه حل را قبول ندارد و فرموده است که ما نمی‏دانیم که آیا آب کر به جمیع اجزاء روغن نفوذ کرده است یا خیر هر چند بعید نیست که اگر آب کر بجوشد و غلیان پیدا کند امکان نفوذ آن در روغن وجود دارد.

نظر مرحوم آیت الله خویی (ره)

مرحوم آقای خویی (ره) در تقریراتِ خود گفته است که با این روش (قرار دادن روغن در آب کری که داغ باشد) روغن پاک نمی‏شود هر چند در بعضی از موارد قائل به طهارت شده‏اند ولی نظر جامع ایشان این است که  روغن با این روش پاک نمی‏شود.

مرحوم آیت الله حکیم (ره) نیز گفته است که اجزاء روغن، قابل تجزیه نیستند لذا امکان اینکه آب به همه اجزاء نفوذ کرده باشد وجود ندارد.

نظر استاد: نظر ما این است که اگر آب، جوش آمده باشد و به تمام اجزاء روغن برسد، طهارت حاصل می‏شود. اما اینکه بعضی از بزرگان می‏فرمایند که آب به جمیع اجزاء روغن نفوذ پیدا نمی‏کند صحیح نیست چون در این صورت نجس شدن روغن نیز محل اشکال واقع می‏شود و این سؤال به ذهن می‏آید که اگر آب به جمیع اجزاء روغن نفوذ پیدا نمی‏کند چگونه ممکن است که نجاست به همه اجزاء روغن نفوذ کرده باشد؟ پس همان گونه که نجاست به همه اجزاء روغن نفوذ کرده است در اینجا نیز امکان نفوذ آب در همه اجزاء روغن وجود دارد. اما آیت الله خویی (ره) و آیت الله حکیم (ره) که می‏گویند آب در روغن نفوذ نمی‏کند به سراغ دقت‏کاری عقلی رفته‏اند زیرا فقط به دقت عقلی ممکن است که گفته شود که آب در همه اجزاء روغن نفوذ نمی‏کند و الا عرف چنین دقت‏هایی را ندارد و به صرف امتزاج آبِ داغ با روغن می‏گوید که آب در روغن نفوذ کرده است بنابراین، نظر ما این است که اگر روغن در آبِ کرِ داغی که غلیان پیدا کرده باشد، ریخته شود پاک می‏شود.

مسأله 327: «إذا تنجس الأرز أو الماش أو نحوهما‌ يجعل في وصلة و يغمس في الكر و إن نفذ فيه الماء النجس يصبر حتى يعلم نفوذ الماء الطاهر إلى المقدار الذي نفذ فيه الماء النجس بل‌ لا يبعد تطهيره بالقليل بأن يجعل في ظرف و يصب عليه ثمَّ يراق غسالته و يطهر الظرف أيضا بالتبع فلا حاجة إلى التثليث فيه و إن كان هو الأحوط نعم لو كان الظرف أيضا نجسا فلا بد من الثلاث‌».[3]

مرحوم سید (ره) فرموده است که اگر برنج یا ماش یا امثال آن، متنجّس به نجاستی بشود و بخواهیم آن را تطهیر کنیم، آن را در پارچه‏ای می‏گذاریم و در آب کُر قرار می‏دهیم و اگر آب نجس در آن نفوذ کرده است باید صبر کنیم تا عِلم پیدا کنیم که آبِ طاهر به همان اندازه که آب نجس در آن نفوذ کرده است، نفوذ کند. بلکه بعید نیست که با آب قلیل نیز بتوان آن را تطهیر کرد به این نحو که آن را در ظرفی قرار می‏دهیم و روی آن آب می‏ریزیم و بعد غُساله‏ی آن را می‏ریزیم. [البته به نظر می‏رسد که تطهیر با آب قلیل در مواردی است که آب در برنج، ماش و امثال آن نفوذ نکرده باشد؛ زیرا اگر آب نجس در آن نفوذ کرده باشد، باید همان راهکار اول را انجام دهیم یعنی فقط با آب کر قابل تطهیر است]. ظرفی که برنج و ماش و امثال آن را در آن ریخته‏ایم و با آب قلیل شسته‏ایم نیز به تبع طهارت برنج و ماش پاک می‏شود و سه بار شستن آن لازم نیست هر چند احتیاط [مستحب] در این است که سه بار شسته شود. بله! اگر ظرف، قبل از اینکه برنج و ماش در آن ریخته شود نجس بوده است [یعنی نجاست آن از طریق برنج و ماشِ نجس نبوده است بلکه از طریق دیگری نجس شده است] باید ظرف را سه بار بشوییم تا پاک شود.

«والحمد لله رب العالمین»