اخبار

  «الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

تفسیر آیه33:

«قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ»[1]؛ فرمود: «اى آدم! آنان (فرشتگان) را از اسامى (و اسرار) اين موجودات آگاه كن.» هنگامى كه آنان را آگاه كرد، خداوند فرمود: «آيا به شما نگفتم كه من، غيب آسمان‏ها و زمين را مي‏دانم؟! و نيز مي‏دانم آنچه را شما آشكار مي‏كنيد، و آنچه را پنهان مي‏داشتيد!»

زمانی که آدم (ع) ملائکه را از اسماء موجودات عالم آگاه کرد، خدای متعال به ملائکه فرمود که من به شما نگفتم که من از غیب آسمان‏ها و زمین آگاهم؟ و آنچه را که شما آشکار یا پنهان می‏کنید می‏دانم؟ کلام خداوند متعال در این آیه شریفه (آیه 33) تأییدی است بر جمله «انی اعلم ما لا تعلمون»[2] که خداوند متعال در پاسخ به اعتراض ملائکه فرمود. [ملائه در مقام اعتراض عرض کردند: «أَ تَجْعَلُ فيها مَنْ‏ يُفْسِدُ فيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَك‏»[3]]

 پس از اینکه ملائکه به عجزشان اعتراف کردند و برایشان ثابت شد که شایستگی برای مقام خلافت را ندارند خدای متعال بر اینکه عظمت آدم (ع) را برای آنها بیان کند به آدم فرمود فرشتگان را از حقائق این عالم با خبر کن.

واژه «أنبأ» از ریشه «نبأ» و به معنای خبر هست لکن نه هر خبری بلکه خبری که در بر دارند گزارش خطیر و عظیم است هست. مرحوم راغب در این کتاب «المفردات» فرموده است که «نبأ» خبری است که سه ویژگی دارد؛

1- فایده داشته باشد؛ 2- عظیمه باشد؛ 3- خروجی آن علم و یا ظن باشد.

سؤال: چرا خدای متعال در رابطه با آدم (ع) از واژه علم و تعلیم استفاده کرده و فرموده است: «و علم الادم اسماء» اما در رابطه با ملائکه به آدم (ع) فرموده است: «أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ»، فرق بین نبأ و علم و تعلیم چیست؟

پاسخ: اینکه در رابطه با آدم (ع) از واژه «علّم» استفاده شده است و در رابطه با ملائکه از «أنباء» استفاده شده است نشانه این است که آنچه از طریق انباء و اخبارِ آدم (ع) برای فرشتگان حاصل می‏شود نتیجه‏اش غیر از آن چیزی است که برای آدم (ع) پس از تعلیم خداوند حاصل شد زیرا آنچه که به آدم (ع) داده شد علم و دریافت حقیقت اشیاء بود اما آنچه آدم (ع) به فرشتگان خبر داد گزارشی از اشیاء بود نه حقیقت و علم اشیاء یعنی آدم (ع) از آنچه که دریافت کرده بود یک گزارشی به فرشتگان ارائه داد لذا فرق است بین اینکه انسان ذات و حقیقت یک چیز را درک کند و بین اینکه بخواهد از آن چیز به دیگری گزارش دهد چون گزارش و اخبار، حالت رقیق شده آن واقعیت است که انسان بیان می‏کند و در اختیار دیگران قرار می‏دهد.

سؤال: اگر خداوند این علوم را به فرشتگان تعلیم می‏داد شاید آنها نیز همان فضیلتِ حضرت آدم (ع) را پیدا می‏کردند. یعنی اگر خداوند متعال آن اسماء را به فرشتگان نیز تعلیم داده بود آنها نیز به آنها علم پیدا می‏کردند.

پاسخ: در فاعلیتِ فاعل بحثی نیست بلکه بحث در قابلیتِ قابل است، یعنی فرشتگان قابلیت درک آن اسماء را نداشته‏اند لذا خداوند متعال به آنها تعلیم نداده است. پاسخ این است که خداوند استعداد فراگیری همه علوم را برای ملائکه از قبل پیش بینی نکرده بود. آنها برای یک هدف دیگری آفریده شده‏اند و بنا نیست همه انسان‏ها برای یک هدف آفریده شوند. اما اینکه خداوند متعال اسماء موجودات را از فرشتگان سؤال می‏کند به خاطر اعتراضی بود که به خلقت انسان داشتند و مدعی بودند که نیازی به خلقت انسان نیست و مدعی خلافت بودند و خداوند خواست به آنها بفهماند که این ادعا جایی ندارد. به تعبیر دیگر تعلیم آدم جنبه تکریمی داشت و خداوند این تعلیم را در نهاد انسان قرار داده بود و در مکتب آفرینش انسان این ویژگی برای انسان داده شده بود و ملائکه از اول این ویژگی را نداشتند و چون نداشتند باید به حد خودشان قناعت می‏کردند.

«والحمد لله رب العالمین»