شرح دعای مکارم الاخلاق حضرت آیت الله حسینی بوشهری(دامت برکاته) موضوع: انسان دوستی تاریخ: 94/04/21 مرکز خدمات حوزه های علمیه مصادف با: 25رمضان1436 |
بسم الله الرحمن الرحیم
«وَ أَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَى يَدِيَ الْخَيْرَ وَ لَا تَمْحَقْهُ بِالْمَن»
«پروردگارا خیر و خوبی را به دستان من برای مردم جاری کن، بدون اینکه بر آنان منت بگذارم»
امام سجاد(ع) در این فراز از خدا درخواست میکنند تا از ناحیه ایشان خیر و خوبی به مردم برسد. در ادامه این فراز حضرت بلافاصله از آفت منت گذاشتن پرهیز میدهند و خداوند درخواست میکنند که کار خیر ایشان همراه با منت بر مردم نباشد [در فرازهای قبل هم این چنین دعایی مطرح شده بود؛ حضرت در فرازی از خداوند توفیق در عبادت را طلب میکنند ولی بلافاصله از خدا درخواست میکنند تا دچار عجب در عبادت نشوند].
یکی از تمایلات انسانی کمک به هم نوع است؛ لذا انسان دوستی از علائم انسانیت است. انسان دوستی دارای دو بعد است. یک نوع انسان دوستی این است که خود دوست باشیم و نوع دیگر این است که دیگران را هم دوست داشته باشیم. لذا تفاوت انسان با حیوانات و سایر جنبندگان این است که حیوانات خود دوست اند؛ البته براساس غریزه به فرزندان خود علاقه نشان میدهند ولی نوع تمایلات آنان، جلب منفعت برای خود است.
از آنجایی که حضرت دارای همت بلند است، کار نیکی مورد نظر ایشان است که مستمر و پیوسته باشد. به عنوان نمونه یکی از کارهایی که خیری که میتواند استمرار داشته باشد، وقف ساختمان برای مستمندان و افراد بیبضاعت و یا وقف نهر و رود برای ایتام است. در روایات وارد شده است که اگر کسی کار خیری را پایهگذاری کند، ثواب این کارِ خیر در پرونده او ثبت میشود و در برزخ این شخص مشاهده میکند که ثواب آن کار خیر همچنان در پرونده او ثبت میشود. اما در مقابل اگر انسان یک کار شر و یا گناهی را پایهگذاری کرده باشد، به تناسب کسانی که دچار آن گناه شدهاند، در بزرخ همچنان بر گناهان او افزوده میشود.
لذا حضرت در رابطه با احسان و دیگردوستی خیلی سفارش کردهاند؛ درروایتی از وجود مقدس امام کاظم(ع) آمده است «إِنَّ أَهْلَ الْأَرْضِ لَمَرْحُومُونَ مَا تَحَابُّوا وَ أَدَّوُا الْأَمَانَةَ وَ عَمِلُوا بِالْحَقِّ»[1]؛ اگر سه ویژگی در اهل زمین باشد، مورد رحمت پروردگار عالم قرار میگیرند: 1. حس نوع دوستی 2. ادای امانت 3. عمل به حق.
در رابطه با ادای امانت داستانی به ذهن بنده رسید که خالی از لطف نیست. خداوند به شخصی از انصار فرزندی عنایت کرد که بعد از مدتی این فرزند را از آنان گرفت. زمانی که فرزند از دنیا رفت همسر او با خود گفت باید به گونهای مقدمه چینی کنم که شوهر نگران نشود. زمانی که شوهر آمد سراغ بچه را گرفت؛ همسر او گفت بچه فعلاً آرام گرفته است. بعد از مدتی شوهر مجدداً سراغ بچه را گرفت ولی همسر او گفت اگر احیاناً کسی امانتی نزد تو بگذارد و بعد برای امانت خود بیاید، شما چه میکنید؟ آن انصاری گفت این رسم مسلمانی نیست که من امانت را به او بازنگردانم. همسر او گفت فرزندی که خدا به ما داده بود به عنوان امانت نزد ما بود و امروز او را از ما گرفت.
نکته جالب روایت این است که اگر این سه ویژگی در انسانها باشد، مورد رحمت خداوند قرار میگیرند که این رحمت تنها محدود به مسلمانان نیست که انسان ناخودآگاه به یاد شعری از سعدی میاندازد که گفت:
«بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند؛
چو عضوی به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار؛
تو کز محنت دیگران بیغمی / نشاید که نامت نهند آدمی»
منشوری که وجود مقدس امیرمؤمنان(ع) برای مالکاشتر نوشته است، بزرگترین سند افتخار اسلام عزیز ما برای عرضه به دنیایی است ادعای دروغین حقوق بشر دارند. آنان علیه کشورهایی که همراه آنان نیستند قطعنامه صادر میکنند و آنان را محکوم میکنند؛ اما در رابطه با کشورهایی که همراه آنان هستند و هزاران جنایت انجام میدهند، عکسالعملی از خود نشان نمیدهند. در مسئله یمن به جای اینکه علیه متجاوزین که بیش از پنج هزار نفر را زخمی و کشتهاند، قطعنامه صادر کنند، علیه مردم و انصارالله قطعنامه صادر کردهاند.
در منشور حضرت آمده است «َ أَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ بِالرَّعِيَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ وَ لَا تَكُونَنَّ عَلَيْهِمْ سَبُعاً ضَارِياً تَغْتَنِمُ أَكْلَهُمْ فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَ إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْق»[2]؛ حضرت به مالک فرموده است «دلت را برای آنان آماده کن تا با رحمت و محبت با مردم برخورد کنی نه اینکه مانند یک درندهای باشی که بخواهد از فرصت استفاده کند و گوشت آنان را بخورد. زیرا مردم دو دسته هستند یا در دینداری با تو یکی هستند و یا در انسان بودن و بشر بودن، مثل تو هستند». امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است «الْخَلْقُ عِيَالُ اللَّهِ فَأَحَبُّ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ مَنْ نَفَعَ عِيَالَ اللَّهِ وَ أَدْخَلَ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ سُرُوراً»[3] ؛مردم روزی خوار خدا هستند و محبوبترین چهره نزد خدا کسی است که به روزیخواران خدا نفع برساند و خانواده او را شادمان کند.
در تاریخ آمده است فقیه وارستهای به نام سید جواد عاملی که شاگرد جناب سید مهدی بحرالعلوم است، در شبی از شبها قصد خوردن را شام داشت که شخصی به درب منزل ایشان آمد و گفت من مستخدم استاد شما هستم؛ ایشان شما را احضار کردهاند و گفتهاند قبل از اینکه شام بخورید به نز ایشان بروید. ایشان به خدمت استاد رفت که مشاهده کرد استاد با او با لحن عتاب و خطاب برخورد میکند و به او میگوید آیا از خدا نمیترسی؟ سید جواد به استاد خود گفت از من خطایی سر نزده است. استاد بحرالعلوم گفت هفت شبانهروز است که همسایه تو گرسنه هستند؛ آنان تمام نیاز خود را بصورت قرض تهیه میکردند ولی امروز که به مغازه رفته است، دیگر به او نسیه ندادهاند. سید جواد گفت من خبر نداشتم. استاد ایشان گفت اگر خبر دار بودی دیگر مسلمان نبودی. استاد بحرالعلوم به ایشان گفت این ظرف غذا را همراه مستخدم برای آنان ببر و عذرخواهی کن و بعد برای شام به نزد من بیا. سید جواد عاملی میگوید از آنجایی که استاد من اهل بروجرد بود، طعم غذایی که به من داده بود تا به خانه آن شخص ببرم، ایرانی بود. زمانی که غذا را بردم آن شخص به من گفت که غذا را از کجا تهیه کردهای؟ زیرا طهم این غذا ایرانی است. سید جواد میگوید به او گفتم که استاد بحرالعلوم مرا فرستاده است و مقداری پول هم به او دادم به نزد استاد خود بازگشتم.
زمانی که از امام سجاد(ع) حالات مسیر راه را در زمان اسارت سؤال کردند، ایشان فرمود اگر پیغمبر(ص) به جای اینکه توصیه میکرد که رعایت حال ما اهل بیت(ع) را داشته باشید، میفرمود با ما با عداوت و دشمنی کنند، بدتر از اینکه با ما برخورد کردند نمیشد.