نماز جمعه مورخ1390/09/18

 

بسمه تعالی

مشروح خطبه‏ های نماز جمعه

حضرت آیت الله حسینی بوشهری

مورخ 1390/09/18                                                     خطبه شماره 40

 

 

خطبه اول
بسم الله الرحمن الرحيم
«عباد الله اوصيكم و نفسي بتقوي الله»
قال اميرالمومنين، علي بن ابيطالب (ع): «إِنَّكُمْ‏ إِلَى‏ أَزْوَادِ التَّقْوَى‏ أَحْوَجُ مِنْكُمْ إِلَى أَزْوَادِ الدُّنْيَا»[1]
بندگان خدا، خودم و شما را به تقواي الهي سفارش ميكنم.
وجود مقدس اميرمومنان در رابطه با جايگاه تقوا و نقش تقوا دارند ميفرمايند شما به گردآوري و جمع آوري توشه هاي تقوا نيازمندتر هستيد تا جمع آوري توشه و زاد براي دنياي تان چون آن چه ما براي دنيا جمع آوري ميكنيم با مرگ آدمي پايان مي پذيرد اما اگر توشه اي و زادي و سرمايه اي از رهگذر تقوا براي آخرت ذخيره كنيم، مطمئن باشيد كه هم ميتواند براي دنياي ما نقش آفرين باشد و هم براي آخرت ما.
موضوع سخن در خطبه اول، پيرامون سيره نوراني نبي خاتم و اهل بيت عصمت و طهارت بوده است و از آنجا كه اكنون در ايام محرم به سر ميبريم و ايام سالگرد نهضت خونين سالار شهيدان؛ وجود مقدس ابي عبدالله الحسين لازم مي دانم امروز درباره سيره عقيله بني هاشم، زينب كبري (س) و نقش آفريني او در پيروزي نهضت عاشورا اشاره كنم.
اگر ما حادثه عاشورا را به دو بخش تقسيم كنيم، بخش نخست آن تا پايان روز عاشورا كه منجر به شهادت سرور شهيدان شد و بخش دوم را از بعد از روز عاشورا تا بازگشت اهل بيت به مدينه تقسيم كنيم؛ مي دانيم كه رهبر اين نهضت و قيام يعني حسين بن علي از مدينه تا كربلا و تا روز عاشورا هم او و هم ياران او و هم اصحاب او و هم اهل بيت او در نمايش اين نهضت نقش بزرگي ايفا كردند.
اما بعد از ظهر عاشورا اگر بخواهيم ترسيم درستي از مسأله نهضت داشته باشيم آن جاست كه نقش زينب در كنار امام سجاد و در كنار كاروانيان، كاروان اسيران نقش بي بديلي است لذا هر چه با زندگي اين قهرمان كربلا و شير زن كربلا، زينب كبري آشنايي بيشتري پيدا كنيم، ميتوانيم به اين نكته برسيم كه كربلا در كربلا ميماند اگر زينب نبود.
اگر زينب و آن پيام رساني زينب و آن روشن¬گري زينب و آن آگاهي بخشي زينب اگر نبود دشمنان با طراحي هايي كه كرده بودند و تهمت ها و اتهاماتي كه وارد كرده بودند و وارد ميكردند پرونده كربلا و عاشورا را در همان روز عاشورا ميبستند. اما زينب اين پرونده را باز كرد و تبيين كرد و ابعاد مختلف آن را گشود تا نه تنها براي جامعه¬ي آن روز بلكه براي تمام جهانيان سخن زينب، سخني باشد درس آموز و عبرت آموز.
او تربيت شده مكتب پيامبر است و تربيت شده مكتب اميرالمومنين و تربيت شده مكتب فاطمه زهرا و حسن و حسين است و حدود 60 نام و لقب براي زينب كبري بيان كرده اند كه من به بخشي از آنها اشاره ميكنم. غير از نام زينب كه توسط پيامبر انتخاب شد يعني زينت پدر، زين أب و زينت پدر؛ ام كلثوم كبري صديقه صغري نايبةالزهرا، نايبة الحسين، مليكة النساء، محدثه، عالمة غير معلمه، فهيمه، عابده آل علي، فاضله، عارفه، عقيله بني هاشم، عقيلة الطالبين اينها بخشي از نامها و القاب زيباي زينب كبري (س) است.
هنگامي كه قنداقه زينب را به دست پيامبر مي دهند براي مراسم نامگذاري جمله اي از پيامبر به يادگار مانده كه گويا از روز نخست مسأله مصيبت و صبر بر اين مصيبت در زندگي زينب كبري (س) نوشته شده است. هنگامي كه قنداقه به دست او ميدهند خطاب به فاطمه زهرا مي كند:«يا بضعتي و قرة عيني ان من بكي عليها و علي مصائبها يكون ثوابه كثواي من بكي علي الحسن و الحسين» خيلي تعبير مهمي است از ناحيه¬ي پيامبر؛خطاب به فاطمه است كه نور ديده ام، پاره تنم هر كس بر او و مصايب او گريه كند، پاداش و مزد او مانند كسي كه بر برادرش حسن و حسين گريه كند. اين جايگاه رفيع عقيله بني هاشم است.
تربيت زينب كبري (س) همان گونه كه عرض كردم، او محضر بزرگترين شخصيت¬هاي جهان بشريت را يعني پيامبر را يعني اميرالمومنين و فاطمه و حسن و حسين را درك كرده است و دختري را بي¬گمان در تاريخ سراغ نداريم كه تحت تربيت چنين چهره هاي شاخصي باشد.
او از نظر علم، فضل، شهامت، شجاعت، ايثار و فداكاري، گذشت، عفت و حياء به قله كمال نائل آمده است. علم و دانش گاهي اكتسابي است و گاهي علم و دانش علمي است كه از ناحيه ذات الاهي، مستقيما به انسان افاضه ميشود و زينب كبري (س) علاوه بر اين كه در محضر اميرالمومنين تربيت شده، در محضر رسول الله تربيت شده از جمله اي كه وجود مقدس امام سجاد خطاب به او مي¬كند در يكي از مواقفي كه زينب كبري (س) دوران اسارت را مي گذارند، نشان دهنده اين است كه علم زينب كبري (س) علم الهي است «انت بحمدالله عالمة غير معلمه و فهمة غير مفهمه» تو دانشمند معلم نديده اي و تو متفكر و فهميده بدون آموزگاري. «عالمه غير معلمه» در وصف زينب كبري (س) گفته شده است.
تعدادي از زناني كه ميخواستند با مباحث ديني و معارف اسلامي آشنا بشوند در مجالس زينب كبري (س) حضور پيدا ميكردند و از دانش فراوان او بهره ميبردند و عظمت زينب كبري (س) در نگاه اهل بيت خيلي بالاست. اين جمله در تاريخ نقل شده است كساني كه مي خواهند زينب را بشناسند. زينب را اين گونه بشناسند.
در تاريخ آمده است «ان الحسين كان اذا زارتها الزينب يقوم اجلالهاو كان يجلسها في مكانه» هنگامي كه زينب به زيارت برادرش حسين مي آمد، اين چنين بود اين واژه ي «كان» دلالت بر استمرار دارد يعني هميشه همين طور بود كه زينب به ديدار و زيارت حسين بن علي مي آمد؛ حسين بن علي پيش پاي او قيام مي كرد و او را در جاي خود مي نشاند. اين جايگاه زينب كبري(س) است.
ابن عباس هر موقع روايتي از زينب كبري (س) نقل ميكند با اين واژه بلند از زينب كبري (س) نقل ميكند. سخن ابن عباس اين است :«حدثتنا عقيلتنا زينب بنت علي» عقيله ما واژه «عقيله» به زني ميگويند كه در ميان قومش داراي كرامت است و جايگاه رفيع دارد. « حدثتنا عقيلتنا زينب بنت علي» اين تعبير ابن عباس در وصف زينب كبري (س.)
بعد عبادي زينب كبري (س) به گونه اي است كه وجود مقدس امام سجاد ميفرمايد از مسير كوفه تا شام، آن چنان عمه ام مقيد به فرائض و نوافل اش بود كه حتي نافله اي از او فوت نشد فقط اين جمله را در پايان دارد «و في بعض منازل كانت تصلي من جلوس من شده جوع و ضعف» در پاره اي از مواقع عمه ام زينب نشسته نماز ميخواند به خاطر گرسنگي و ضعف فراواني كه زينب كبري (س) داشت و شرايط جسمي زينب به زينب اجازه نمي داد كه نماز را ايستاده بخواند.
و همچنين امام سجاد ميفرمايد: در وداع پدرم حسين بن علي در روز عاشورا، هنگامي كه خواست با زينب وداع كند خطاب به زينب مي كند «لا تنسيني في نافله الليل» خواهرم در نماز شب برادرت حسين را فراموش نكن. اين جايگاه رفيع و عظيم زينب كبري (س) است.
عفت و پاكدامني زينب كبري (س) نمونه است. جمله اي اميرالمومنين در نهج البلاغه دارند كساني كه صداي مرا ميشنوند و كساني كه نوسط گيرنده شان خطبه هاي نماز جمعه ي قم را مي شنوند عنايت كنند كه اميرالمومنين اجر و پاداش و ثواب مجاهد شهيد در راه خدا را يا به تعبير ديگر اجر و پاداش زنان عفيفه و پاكدامن را به منزله اجر و پاداش مجاهدان شهيد در راه خدا ميداند. عفاف در جامعه اسلامي ما بايد نهادينه شود. نكند حتي روز عاشورا هم به عنوان تماشاچي حضور پيدا كنيم و زيبايي هايمان به رخ بكشانيم و آرايش¬مان را به رخ بكشانيم. اين اوج سقوط جامعه¬اي است كه احساس ميكند پيوندي ناگسستني با حسين بن علي دارد. نبايد اين چنين بود.
اميرالمومنين مي فرمايد:« مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَكَادَ الْعَفِيفُ أَنْ يَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ»[2] چه تعبير بلندي است. مجاهد شهيد در راه خدا اجرش بيشتر از كسي نيست كه راه عفت را در پيش مي گيرد. نزديك است كه انسان عفيف و پاكدامن چه مرد و چه زن فرشته اي از فرشتگان الاهي باشد.
و ميبينيم زينب كبري (س) همين روش را و همين راه را در زندگي ادامه ميدهند و شما ميدانيد كه از بعد از شهادت حسين بن علي و ريختن دشمنان به خيمه گاه و آشيانه اهل بيت چه شكلي عمل كردند و در تعبيرات تاريخي دارد كه زينب كبري (س) كه گاهي چادر ندارد به خاطر شرايط آن روز «و استر وجهها بكفها» با دست راستش، صورت را زينب ميپوشاند در مقابل دشمن.
زنان عفيفه ما و زنان پاك دامن ما آيا نميخواهند از زينب كبري (س) الگو بگيرند؛ اين شخصيت قهرمان كربلا و اين شير زن قهرمان كربلا و جلوه هاي ولايت مداري زينب در اوج است و زينب يك چهره ولايت مدار است. هم به فرمان حسين بن علي است و هم به فرمان امام سجاد زين العابدين است.
ولايت مداري را از زينب بياموزيم. او تسلي بخش دل رنج ديده امام سجاد است. هنگامي كه ميبيند امام سجاد چشمش به بدن پاره پاره پدر مي افتد، اشك مي ريزد. زينب خطاب به او ميكند:« مَا لِي أَرَاكَ تَجُودُ بِنَفْسِكَ يَا بَقِيَّةَ جَدِّي وَ أَبِي وَ إِخْوَتِي‏» اي يادگار جده من و پدر و برادران من! چرا تو را ناراحت ميبينم؟ جان خود را در معرض خطر قرار داده اي؟
بعد زينب به پيشوا و امام خودش اين شكلي تسلي ميدهد. « لَا أَجْزَعُ فَوَ اللَّهِ إِنَّ ذَلِكَ لَعَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَى جَدِّكَ وَ أَبِيكَ وَ عَمِّك‏» اي پسر برادر! آن چه كه ميبيني يعني شهادت تو را بي تاب نكند و به خدا سوگند اين عهد رسول خداست نسبت به جد تو و پدر تو و عموي تو. وبعد اين طوري دلداري ميدهد. ميگويد فرزند برادر! افرادي خواهند آمد و اين بدن هاي قطعه قطعه شده را جمع خواهند كرد و به خاك خواهند سپرد و در اينجا براي پدرت پرچمي را نصب خواهند كرد كه گذشت قرنها آن را از ياد نخواهند برد و آن پرچم پيوسته در احتزاز خواهد بود و زينب كانون صبر است «لقد عجبت من صبرك ملائكه السماء»

اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات و المسلمین و المسلمات الاحیاء منهم و الاموات

ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره الحسنه وقنا عذاب النار

پروردگارا ما را مشمول رحمت واسعت قرار بده؛ راه ما را راه حسین و راه اهل بیت حسین قرار برده؛ عزاداری و توسلات ما را به شایستگی از ما بپذیر؛ پروردگارا روح بلند رهبر فقیهمان عالیست اعلا بگردان. به مقام معظم رهبر عزیز توفیق مرحمت بفرما. به مراجع بزرگوار تقلید، عزت کرامت عطا بفرما. به خانواده مکرم شهدا و جانبازان و آزادگان و رزمندگان قهرمانمان عزت کرامت بفرما. به زائران و مجاوران حسن عاقبت مرحمت بفرما، در فرج ولی نعمتمان تعجیل بفرما

إن احسن الحدیث و ابلغ الموعظه کتاب الله العزیز.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم
قل هوالله احد* الله الصمد* لم یلد و لم یولد* ولم یکن له کفوا احد.



خطبه دوم
«عباد الله اوصيكم و نفسي بتقوي الله»
قال اميرالمومنين، علي بن ابيطالب (ع): «بِالتَّقْوَى تُقْطَعُ حُمَةُ الْخَطَايَا»
بندگان خدا، خودم و شما را به تقواي الاهي سفارش ميكنم. امير مومنان در اين بيان نوراني ميفرمايند به وسيله تقوا تيزي لغزش و تندي گناهان قطع ميشود يعني اگر از سرمايه تقوا برخوردار بوديد، مرتب در معرض لغزش و گناهان قرار نميگيريد اگر ميخواهيد مصونيت از گناه پيدا كنيد. مصونيت از لغزشها پيدا كنيد تنها راه كار تقوا پيشه گي در زندگي شماست.
در خطبه دوم به بيان مناسبتها و نكاتي اشاره ميكنم.
اولين مناسبت، ايام دهه عاشورا سپري شد و من به سهم خودم به عنوان ارادتمند ابي عبدالله و ارادتمندِ اردتمندان ابي عبدالله صميمانه و متواضعانه از اين عزاداري شما مردم در سراسر كشور بلكه حتي در هر نقطه اي كه نام حسين را جاودانه نگه داشتند بايد تقدير و تشكر كنم.
شما ملاحظه كنيد عاشورا دو ديدگاه در آن بود. يك ديدگاه، ديدگاهي كه به خدا و قيامت و رسالت باور داشت و ديدگاهي كه در مقابل آن بود. فكر نكنيد كه عاشورا به پايان رسيده. جبهه عاشوراييان در مراسم عزاداري و سينه زني و دسته جات عزاداري حضور دارند و جبهه و اردوگاه در مقابل ابي عبدالله توطئه ميكنند و برنامه انتحاري راه مي اندازند و عزاداران حسيني را به شهادت ميرسانند. آن چه در افغانستان و پاكستان و عراق اتفاق افتاد، بازماندگان اردوگاهي هستند كه در مقابل حسين بن علي صف كشيده بودند.
روز 18آذر روز معرفي رژيم بعث عراق توسط سازمان ملل در سال 1370 كه تمام دنيا با چشم خودشان ديدند كه در برابر ملت ايران هيچ ابر قدرتي و هيچ متجاوزي ياراي مقاومت ندارد. بسيجيان ما و سپاهيان ما و ارتش ما و نيروهاي مسلح ما و مردم ما و زن و مرد ما و پير و جوان ما؛ 8 سال شجاعانه جنگيدند و در نتيجه سازمان ملل را كه در يك خواب خرگوشين فرو رفته بود، بيدار كردند كه عجب جاني وجود دارد و متجاوز وجود دارد. صدام و رژيم صدام را به عنوان آغازگر جنگ محكوم كردند.
ما به حمايت هاي سازمان هاي بين المللي دل نبسته بوديم ولي چون ديدند كه رسوا مي¬شوند ناچار شدند كه لب به اعتراف گشايند.
از پشت همين تريبون به تمام ابر قدرت ها و استكبار اعلام ميكنيم و نمونه اين تجاوز و نتيجه اين تجاوز را ديديد. هر تجاوزي به خاك ايران اسلامي ما نتيجه اش شكستي مفتضحانه خواهد بود.
روز 19 آذر سالروز تشكيل شوراي انقلاب فرهنگي است و در حقيقت شوراي انقلاب فرهنگي قرارگاه مهندسي فرهنگي كشور است و اين شورا تاكنون خدمات ارزشمندي را در كارنامه خودش ثبت كرده و از آن جمله طراحي نقشه جامع مربوط به مسائل فرهنگي كشور است. اما انتظاراتي كه ما از شوراي انقلاب فرهنگي داريم و از زبان شما مردم بيان ميكنيم اين است كه انتظار ميرود كه شوراي انقلاب فرهنگي بيشتر به مباحث فرهنگ عمومي جامعه بپردازد. گسترش فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه ما نياز به طراحي دارد و ما نبايد هر روز دچار پسرفت بشويم و اصلاح فرهنگ عمومي جامعه، وجدان كاري و فرهنگ كار. ارتقاء فرهنگ بسيجي در جامعه و مقوله علوم انساني از مباحث كليدي است كه شوراي انقلاب فرهنگي بايد به آن بپردازد و اگر بومي نشود و تحولي در آن ايجاد نشوند، خداي نخواسته اين روند تهديد كننده اصل انقلاب خواهد بود و بايد ساز و كاري طراحي كنند كه گرايش نسل جوان ما به سمت دين و اسلام و مكتب و شريعت باشد نه گرايش به سبك و عادت غربي براي كشوري كه 33 سال انقلاب كرده روا نيست كه جوانان آن گرايش به سبك و متد غربي پيدا كنند و بايد طراحي بشود در اين كشور و گرايشها بر اين اساس باشد ولو تعداد كمي از جوانان ما اين چنين بشوند، خسارت است.
بايد از توليدات فرهنگي بيشتر استفاده شود. فضاي اينترنت در عين حال كه ضررهايي دارد و بايد جامعه را از ضررهاي آن پرهيز داد. اما از منافع آن هم بايد بهره گرفت و استفاده كرد و اين كارهايي است كه شوراي انقلاب فرهنگي ميتواند با كارهاي طراحي ها كار را به سامان برساند.
سالگرد شهادت شهيد دستغيب را اين اسوه¬ي اخلاص و تقوا و پرهيزكاري و مبارزه و مجاهدت را گرامي مي¬داريم. و همچنين روز 24 آذر روز تجليل از شهيد عزيزمان شهيد تندگويان است.
در هفته¬اي كه گذشت افتخار ديگري از سوي فرزندان اين ملت در بعد حفاظت از مرزها بود. آنها توانستند هواپيماي بسيار پيشرفته جاسوسي امريكا به نام RQ170 يا به تعبير ديگر نام آن ديده بان است. اين را در سرزمين ايران اسلامي مان بنشانند و اين اقدام در سطح جهاني بازتاب گسترده اي داشتند. امريكايي ها روزهاي اول سكوت كردند اما بعد روزنامه هاي امريكايي اين جملات را نوشتند، اين اولين هواپيمايي است كه در اختيار يك كشور مخالف ما قرار ميگيرد و اين هواپيما پيچيده ترين امكانات، امكانات فني در آن به كار گرفته شده است و داراي اطلاعات ذي قيمت و طبقه بندي شده اي است.
و من در اين جا عرض مي كنم كه خدايا شاكريم به درگاه تو. اين ضربه است كه به ارتش امريكا و سازمان جاسوسي سيا وارد شده است. اين وعده الاهي است «ان تنصروا الله ينصركم و يثبت اقدامكم» نشانه¬ي امدادهاي غيبي خداوندي است و اينها دچار تحيرند كه آيا اين امكانات پيشرفته و اين هواپيماي جاسوسي به دست چه كسي مي افتد؟ چگونه از آن بهره برداري ميكند؟ من امروز شنيدم كه بعضي از تلويزيون هاي بيگانه گفته بودند كه امنيت ملي امريكا كه با تسلطي كه ايران اسلامي پيدا كرده دقيقاً به خطر افتاده است.
بگذار به خطر بيافتد تا بدانيد كه جمعيت و ملتي كه به حسين عشق مي ورزد، خدا در اين روزها امدادهاي غيبي اش را به سراغ او خواهد فرستاد.
اقدام مجلس شوراي اسلامي را در مصوبه اي كه نسبت با كاهش رابطه با انگليس داشتند، مي ستاييم و بيش از 100 سال است كه ما شاهد توطئه ها و جنايات اين پير استعماري بوديم و اگر دو كشور در كشورهاي يكديگر سفارت دارند براي ايجاد رابطه است و براي تبادل سياسي و اقتصادي و فرهنگي است اما اگر سفارتي تبديل به محل توطئه شد و تهديد براي يك انقلاب؛ اين رابطه را به اين شكلي كه دشمن به دنبال آن هست، نميخواهيم.
ما حركت مجلس و اقدام مجلس را مي ستاييم و حركت دانشجويان مان را در جلوي سفارت انگليس مي ستاييم. اين نشانه هوشمندي دانشجويان ما بود كه حضور پيدا كردند و در حقيقت نماد خواست ملي ملت رشيد ايران بود كه آمدند حضور پيدا كردند و خشم شان را نسبت به دشمنانمان ابراز داشتند.
نكته اي كه مي خواهم به آن اشاره مي كنم. داستان معترضان وال استريت امريكاست و با خبر شديد كه اين¬ها ساختمان كنگره امريكا را اشغال كردند. تمام اتاق هاي كنگره امريكا را به تصرف خودشان در آوردند و خطاب به نمايندگان اين چنين اعلام كردند كه با ما همراهي كنيد و راه همين راهي است كه ما انتخاب كرده¬ايم.
خدايا ما در زمان خودمان شاهد سقوط بلوك شرق بوديم مي خواهيم با دو چشممان شاهد سقوط بلوك سرمايه داري غرب هم باشيم. بودجه سالانه امريكا 15 تريلون دلار است و به عمين مقدار كه دولت امريكا كه ادعاي قدرت و سروري نسبت به دنيا دارد، طبق آمار اعلام شده به همين مقدار كسري بودجه دارد. اين ها برخوردي كه با ملت شان كردند برخورد عجيبي بود. 4 ميليون خانه دار را كه با وام خانه گرفته بودند و نتوانسته بودند به موقع پرداخت كنند، خانه هاي مردم را مصادره كردند و مردم را آوره كردند. اين مهد تمدن است. اگر مردم امريكا را نمي شناسند. بشناسند طرف ديگر سكه امريكا اين است اگر در ظاهر اظهار قدرت و قدرت نمايي ميكند و كشورها را اشغال مي كند دچار چنين بحراني است و بايد همه بگوييم «اليس الصبح بقريب»

پروردگارا ما را بیامرز. به اسلام و اسلامیان عزت عنایت بفرما؛ پروردگارا ملت ما را در مواجهه با مشکلات و توطئه ها پیروز بگردان؛ فرهنگ عاشورایی و بسیجی را آنگونه که رهبر عزیزمان در دیدار با بسیجیان فرمودند در کشور ما نهادینه بفرما. به امام راحلمان روح و رضوان عنایت بفرما. به رهبر عزیز ما نصرت و عزت و سلامت و طول عمر مرحمت فرما. به مراجع بزرگوار توفیق روز افزون کرامت فرما. به نسل جوان آگاهی و شناخت و معرفت دینی عنایت فرما. به جامعه ما صفا و پاکی و محبت و وحدت و همدلی عنایت فرما. در فرج ولی نعمتمان تعجیل بفرما

إنّ أحسن الحدیث لابلغ الموعظه کتاب الله العزیز.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

﴿  إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ * إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الأبْتَرُ *  

 

 



[1]. غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص269.

[2]. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد ؛ ج‏20 ؛ ص233.

Please publish modules in offcanvas position.