الصلاة فی النجس 93/02/06

 

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسة                                                                       تاریخ:  6  اردیبهشت 1393
موضوع جزئی: الصلاة فی نجس                                                                 مصادف با: 26 ربیع الثانی 1435 سال: پنجم                                                                                                                            جلسه: 77

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

 بحث در فرع اول از مسئله 280 بود، مرحوم سید (ره) فرمود: اگر لباس نمازگزار منحصر به لباس نجس شد و شخص به خاطر سرما یا ترس از سرقت و امثال آن نتوانست لباس نجس خود را بیرون بیاورد و با همان لباس نجس نماز خواند نمازش صحیح و نیاز به اعاده یا قضا ندارد. دلیل بر جواز نماز در چنین لباسی اطلاق روایتی است که در این موضوع وارد شده که این روایت حتی شامل صورت غیر اضطرار هم می‌شود تا چه رسد به صورت اضطرار، لذا قدر متیقن از آن روایت که صورت اضطرار است، مدعای ما را (نماز در لباس نجس اضطراراً) ثابت می‏کند.

سؤال: حال اگر بعد از خواندن نماز با لباس نجس، امکان تطهیر یا تبدیل لباس نجس در وقت یا خارج وقت فراهم شد، وظیفه چیست؟ آیا نیاز به اعاده نماز در وقت و یا قضا در خارج است یاخیر؟

مرحوم سید (ره) می‏فرماید: اعاده و قضا لازم نیست، چون قضا دائر مدار فوت است، حال اینکه نمازی خوانده شده و ذمه مکلف بری شده و چیزی از او فوت نشده تا نیاز به قضا داشته باشد، زیرا وظیفه‌ای که به عهده او بوده انجام شده لذا نجاست لباس در حالت اضطرار، مانع از صحت نماز نیست. دلیل ما هم صحيحة حلبي بود:سئلت أبا عبد اللّه عليه السّلام عن الرجل يجنب في الثوب أو يصيبه البول و ليس معه ثياب غيره قال عليه السّلام: «يصلى فيه إذا اضطر اليه»[1].

پس اگر شخص از روی ناچاری در لباس نجس نماز خواند و در وقت عذرش برطرف شد نیازی نیست نمازش را اعاده کند.

اقوال علماء در لزوم یا عدم لزوم اعاده:

آیا بعد از ارتفاع عذر در وقت باید نماز اعاده شود؟

مشهور و مرحوم سید (ره) قائل به عدم اعاده هستند. مرحوم صاحب جواهر می‌فرماید: «قیل لا یعید بل هو مشهور» گفته شده نماز نیاز به اعاده ندارد بلکه قول به عدم اعاده مشهور است.

در مقابل شیخ طوسی و ابن جنید اسکافی قائل به وجوب اعاده شده‏اند.

شیخ طوسی در کتاب مبسوط می‌فرماید: «فان لم یمکنه خوفاً من الوقت او غیره صلی فیه ثم یعیدها فی الثوب طاهر»؛ در حالت اضطرار می‏توان با لباس نجس نماز بخواند ولی بعداً باید با لباس طاهر نماز را اعاده کند.

صاحب مدارک و صاحب ریاض هم به اعاده حکم کرده و مسئله اعاده را به جمعی از علماء نسبت داده‌اند که شیخ طوسی از جمله آنهاست.

مقتضای قاعده:

مقتضای قاعده، عدم اعاده نمازی است که اضطراراً با لباس نجس خوانده شده است، به اعتبار اینکه مقتضی امر اضطراری، اجزاء است؛ چون امر اضطراری هم مجزی و مبرء ذمه است لذا در جایی که شخص به خاطر اضطرار مجبور شده در لباس نجس نماز بخواند مشکلی نیست و نمازش صحیح است.

بررسی قواعد اصولی:

مفاد ادله اوامر اضطرار چیست؟ آیا مفاد اوامر اضطراری این است که باید در تمام وقت اضطرار وجود داشته باشد تا مسئله اجزاء مطرح شود یا اضطرار مطلق است اعم از اینه تمام وقت را شامل شود یا مقداری از وقت را شامل شود؟

اگر کسی به اعتقاد اینکه منظور از اضطرار این است که باید در تمام وقت اضطرار داشته باشد و با این اعتقاد نماز خواند و بعد از نماز و در وقت اضطرارش برطرف شد در این صورت باید نماز را اعاده کند.

اما اگر به اعتقاد اینکه منظور از اضطرار، مطلق اضطرار است به نماز مبادرت کرد در اینکه نمازش صحیح است یا نیاز به اعاده دارد دو مسلک وجود دارد:

الف) وحدت امر: یک امر بیشتر وجود ندارد که به طبیعت صلاة تعلق گرفته و امتثال امر اضطراری از امر اختیاری مجزی است، یعنی شارع مقدس امر را روی طبعیت صلاة برده بدون اینکه بین امر اختیاری و امر اضطراری تفکیک کرده باشد و به هر کدام امر جداگانه‏ای تعلق گرفته باشد بلکه یک امر است که ممکن است مصادیق این امر مختلف باشد که بعضاً اختیاری و گاهی هم اضطراری است.

ب)  تعدد امر: دو امر وجود دارد که یکی به امر اضطراری تعلق گرفته و دیگری به امر اختیاری، یعنی وقتی شارع مقدس امر به صلاة کرده به طبیعت صلاة امر کرده اما یک امر مربوط به امر اضطراری است و یک امر مربوط به امر اختیاری. حال سؤال این است که آیا امتثال امر اضطراری از امر اختیاری مجزی است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت: ما دو امر داریم و نمازگزار در اول وقت بنابر امر اضطراری نماز خوانده ولی بعداً در وقت چون امکان تطهیر دارد و زمینه برای امر اختیاری وجود دارد، دیگر امر اضطراری مجزی نیست لذا باید لباس خود را تطهیر کند و دوباره نماز بخواند.

«الحمدلله رب العالمين»



[1]. وسائل الشیعة، ج2 کتاب الطهارة، باب 45 من ابواب النجاسات، حدیث7.

Please publish modules in offcanvas position.