الصلاة فی النجس 93/02/08

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی:احکام النجاسة                                                                    تاریخ: 8 ادیبهشت 1393
موضوع جزئی: الصلاة في النجس                                                                   مصادف با: 28 جمادی الثانی 1435 سال: پنجم                                                                                                                       جلسه: 79

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

فرع دوم: فرع دوم از مسئله280 این است که اگر لباس نمازگزار منحصر در لباس نجس بود و امکان بیرون آوردن آن هم وجود نداشت حال با چنین حالتی وظیفه مکلف چیست؟ آیا در همین لباس نجس نماز بخواند یا اینکه عاریاً نمازش را بخواند یا مسئله تخییر در میان است و بین نماز خواندن در لباس نجس و بین نماز خواندن عاریاً اختیار است.

گفتیم در مورد فرع دوم سه قول مطرح است:

قول اول: در همان لباس نجس نماز بخواند.

قول دوم: عریان نماز بخواند.

قول سوم: مخیر است بین اینکه عریان نماز بخواند یا در لباس نجس.

در رابطه با این فرع به دو طایفه از روایات استناد شده:

طایفه اول روایات:

تعدادی از روایات امر کرده به اینکه در همان لباس نجس نماز خوانده شود هر چند این روایات به حد تواتر نمی‏رسد.

روایت اول:مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ رَجُلٍ أَجْنَبَ فِي ثَوْبِهِ وَ لَيْسَ مَعَهُ ثَوْبٌ غَيْرُهُ  قَالَ: «يُصَلِّي فِيهِ فَإِذَا وَجَدَ الْمَاءَ غَسَلَهُ».[1]

راوی می‏گوید از امام صادق (ع) در مورد مردی سوال کردم که در لباسش جنابت بود و لباس دیگری نداشت؟ حضرت (ع) فرمودند: در لباس نجس نماز بخواند و هرگاه آب پیدا کرد آن را بشوید.

روایت دوم: عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى علیهما السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ عُرْيَانٍ وَ حَضَرَتِ الصَّلَاةُ فَأَصَابَ ثَوْباً نِصْفُهُ دَمٌ أَوْ كُلُّهُ دَمٌ يُصَلِّي فِيهِ أَوْ يُصَلِّي عُرْيَاناً قَال: «إِنْ وَجَدَ مَاءً غَسَلَهُ وَ إِنْ لَمْ يَجِدْ مَاءً صَلَّى فِيهِ وَ لَمْ يُصَلِّ عُرْيَاناً».[2]

علی بن جعفر می‏گوید از برادرم امام کاظم (ع) درباره مرد عریانی سؤال کردم که وقت نماز شد و لباس نجسی را پیدا کرد آیا عریان نماز بخواند یا در آن لباس نجس؟ حضرت (ع) فرمودند: اگر آبی پیدا کرد لباس را بشوید سپس نماز بخواند و اگر آبی پیدا نکرد در همان لباس نجس نماز بخواند و عریان نماز نخواند.

فرض این روایات عدم قدرت بر غَسل ثوب است و منظور عدم قدرت بر نزع نیست؛ زیرا در روایت در مورد سرما و تهدید چیزی بیان نشده و این روایات بر جواز نماز در ثوب نجس دلالت دارد، حتی زمانی که امکان نزع هم باشد و در روایت علی بن جعفر تأکید شده عریان نماز نخواند بلکه با همان لباس نجس نماز بخواند.

در نتیجه با توجه به نهی امام (ع) از نماز نخواندن با حالت عریان قول به نماز خواندن عریاناً و تخییر جایگاهی ندارد.

طایفه دوم روایات:

تعدادی از روایات وجود دارد که بر نماز خواندن با حالت عریان دلالت دارد.

روایت اول:عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ يَكُونُ فِي فَلَاةٍ مِنَ الْأَرْضِ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ إِلَّا ثَوْبٌ وَاحِدٌ وَ أَجْنَبَ فِيهِ وَ لَيْسَ عِنْدَهُ مَاءٌ كَيْفَ يَصْنَعُ قَالَ: «يَتَيَمَّمُ وَ يُصَلِّي عُرْيَاناً قَاعِداً يُومِئُ إِيمَاءً».[3]

سماعه می‏گوید: از امام (ع) درباره مردی سؤال کردم که در دشتی بود و یک لباس بیشتر نداشت و جنب شده بود و آّبی هم برای تطهیر و وضو نداشت، وظیفه او چیست؟ حضرت (ع) فرمودند: عریان و در حالی که نشسته است به صورت اشاره نماز بخواند.

حضرت (ع) تصرح کرده اگر امکان بیرون آوردن لباس وجود دارد لباسش را بیرون آورد و عریان نماز بخواند.

روایت دوم: عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ يَكُونُ فِي فَلَاةٍ مِنَ الْأَرْضِ فَأَجْنَبَ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ إِلَّا ثَوْبٌ فَأَجْنَبَ فِيهِ وَ لَيْسَ يَجِدُ الْمَاءَ قَالَ: «يَتَيَمَّمُ وَ يُصَلِّي عُرْيَاناً قَائِماً يُومِئُ إِيمَاءً».[4]

مشکل این دو روایت این است که مضمره است و بعداً عرض خواهیم کرد.

روایت سوم: مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي رَجُلٍ أَصَابَتْهُ جَنَابَةٌ وَ هُوَ بِالْفَلَاةِ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ إِلَّا ثَوْبٌ وَاحِدٌ وَ أَصَابَ ثَوْبَهُ مَنِيٌّ قَالَ: «يَتَيَمَّمُ وَ يَطْرَحُ ثَوْبَهُ وَ يَجْلِسُ مُجْتَمِعاً فَيُصَلِّي فَيُومِئُ إِيمَاءً».[5]

جمع بین این دو طایفه از روایات:

این دو طایفه از روایات در مقابل هم هستند؛ به این نحو که طایفه اول، قول اول (نماز خواندن در لباس نجس) را تقویت می‏کرد و طایفه دوم قول دوم (عاریاً) را تأیید می‌کرد لکن برخی در مقام جمع بین این دو طایفه از روایات بر آمده و وجوهی را مطرح کرده‏اند که عبارتند از:

وجه جمع اول:

مرحوم شیخ طوسی (ره) در جمع بین این دو طایفه، طایفه اولی را بر حالت ضرورت و عدم تمکن از بیرون آوردن لباس حمل کرده و طایفه دوم را بر حالت اختیار و به عبارت دیگر ایشان در کتاب استبصار فرموده:«فَلَا تَنَافِيَ بَيْنَ هَذِهِ الْأَخْبَارِ وَ بَيْنَ الْأَخْبَارِ الْأَوَّلَةِ لِأَنَّا نَحْمِلُ هَذِهِ الْأَخْبَارَ عَلَى حَالٍ لَا يُمْكِنُ نَزْعُ الثَّوْبِ فِيهَا مِنْ ضَرُورَةٍ وَ مَعَ ذَلِكَ إِذَا تَمَكَّنَ مِنْ غَسْلِ الثَّوْبِ غَسَلَهُ وَ أَعَادَ الصَّلَاةَ يَدُلُّ عَلَى ذَلِكَ‌»[6].

مرحوم شیخ طوسی طایفه اول روایات را بر حالتی حمل کرده که شخص تمکن از بیرون آوردن لباس را ندارد در حالی که فرض ما این است که شخص قدرت بر شستن لباس نداشته باشد و در این روایت چیزی در مورد بیرون آوردن لباس بیان نشده، در نتیجه جمعی که شیخ طوسی (ره) بیان کرده جمع تبرعی است که اعتبار ندارد.

همچنین ایشان یک حمل دیگری هم انجام داده به این نحو که طایفه اول را بر نماز میت حمل کرده که خواندن نماز میت در لباس نجس اشکالی ندارد و صحیحه علی بن جعفرعلیه السلام (فَأَصَابَ ثَوْباً نِصْفُهُ دَمٌ أَوْ كُلُّهُ دَمٌ) را بر خون ماهی و امثال آن حمل کرده که نماز خواندن با آن اشکال ندارد.

ولی ما عرض می‌کنیم در این دو روایت صحبت از نماز میت و خون ماهی بیان نشده که ما این حمل را بپذیریم.

وجه جمع دوم:

جناب شیخ حر عاملی در ذیل روایت حلبی می‌فرماید: «أَقُولُ: جَمَعَ جَمَاعَةٌ مِنْهُمُ الشَّيْخُ بَيْنَ هَذِهِ الْأَحَادِيثِ وَ بَيْنَ مَا مَرَّ فِي الْبَابِ السَّابِقِ بِحَمْلِ هَذِهِ عَلَى إِمْكَانِ النَّزْعِ وَ تِلْكَ عَلَى تَعَذُّرِهِ لِبَرْدٍ وَ نَاظِرٍ وَ نَحْوِهِمَا وَ جَمَعَ بَيْنَهُمَا جَمَاعَةٌ بِالتَّخْيِي»[7]

مرحوم خویی (ره) این جمع شیخ عاملی را پذیرفته که در جلسه آینده مفصلاً به این وجه جمع اشاره خواهیم کرد.

«الحمدلله رب العالمين»



[1]. وسائل الشیعة، ج2 کتاب الطهارة، باب 45 من ابواب النجاسات، حدیث1.

[2]. همان، حدیث5.

[3]. همان، باب 46، حدیث1.

[4]. همان، حدیث3.

[5]. همان، حدیث4.

[6]. الاستبصار فيما اختلف من الأخبار، ج‌1، ص170.

[7]. وسائل الشيعة، ج2 کتاب الطهارة، باب 46 من ابواب النجاسات.

 

Please publish modules in offcanvas position.