روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام الصادق (ع): «لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي بِلَادِهِ خَمْسُ حُرَمٍ؛ حُرْمَةُ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ حُرْمَةُ آلِ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ حُرْمَةُ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حُرْمَةُ كَعْبَةِ اللَّهِ وَ حُرْمَةُ الْمُؤْمِنِ»^[1].

امام صادق (ع) فرموده است که برای خداى متعال در زمین و بلادِ تحت احاطه ذات کبریائی‏اش، پنج حرمت است که عبارت از حرمت رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلّم، حرمت آل رسول خدا صلى اللّه عليهم، حرمت كتاب خداى عز و جل، حرمت کعبه‏ی خدا و حرمت مؤمن است.

در آستانه دو انتخابات مهم و سرنوشت‏ساز در کشور هستیم و نفس مشارکت مردم در این دو انتخابات با تداوم انقلاب اسلامی گره می‏خورد و رقابت در این عرصه برای بالا بردن مشارکت مردم بسیار ارزشمند است، رهبر معظم انقلاب نیز مشارکت، رقابت، امنیت و سلامت را چهار اصل اساسی انتخابات معرفی کرده است. البته باید توجه داشت که انتخابات آسیب‏هایی دارد که کم نیست، یکی از آن موارد، این است که با شروع انتخابات، گاهی هوای نفسانی چنان بر انسان مسلط می‏شود که برای رسیدن به کرسی مجلس یا ریاست جمهوی و امثال آن، به افشا کردن اسرار دیگران می‏پردازد و با آبروی افراد بازی می‏کند تا رقیب خود را تخریب کند و زمین بزند و از این طریق رأی مردم را به سمت خود جلب کند و متأسفانه کسانی که ادعای دیانت دارند نیز گرفتار این فضای مسموم می‏شوند تا جایی که افراد، علاوه بر فضای حقیقیِ جامعه از طریق فضای مجازی نیز حریم خصوصی اشخاص را مورد هجمه قرار می‏دهند و با آبروی افراد بازی می‏کنند. بنابراین، باید حواسمان باشد که حریم‏ها حفظ شود و برای رسیدن خود یا کاندیدای مورد نظرمان، به پست و مقام، حرمت افراد را زیر پا نگذاریم.

یکی از مواردی که در روایت مذکور، به آن اشاره شده است، حفظ حرمت رسول گرامی اسلام (ص) است. باید حُرمت رسول اکرم (ص) در بین همه پاس داشته شود. پیامبر اکرم (ص) از جایگاه ویژه‏ای در بین پیامبران الهی برخوردار است و مدال‏هایی که به پیامبر اسلام (ص) داده شده است به کمتر پیامبری داده شده است و آیات زیادی در شأن و منزلت نبی مکرم اسلام (ص) نازل شده است که آیات ذیل از آن جمله‏اند؛

«وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظيم»[2]‏؛ و يقيناً تو بر ملكات و سجاياى اخلاقى عظيمى قرار دارى‏.

«وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِك‏»[3]؛ [اى پيامبر!] و اگر درشت‏خوى و سخت‏دل بودى از پيرامونت پراكنده مى‏شدند.

«طه* مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْءَانَ لِتَشْقَى‏»[4]؛ طه! ما قرآن را بر تو نازل نكرديم تا به مشقت و زحمت افتى.

دومین موردی که در روایت مذکور، به آن سفارش شده است، نگه داشتن حُرمت آل رسول الله (ص) است که در روایات زیادی به احترام گذاشتن به اهل بیت پیامبر (ع)، محبّت به آنان و حفظ حرمتشان سفارش شده است.

سومین مورد، نگه داشتن حُرمت کتاب خداوند متعال است که در کتب فقهیه به احکام مربوط به قرآن و حفظ حرُمت آن، اشاره شده است و در رسائل عملیه مراجع نیز احکام مربوط به وجوب حفظ حرمت قرآن آورده شده است. حرمت کتاب خدا فقط منحصر به بوسیدن آن، دست گرفتن در هنگام عقد و امثال آن نیست، بلکه یکی از موارد حفظ حرمت کتاب خدا این است که قرآن در همه زندگی ما جاری و ساری باشد و نسبت به آن بی‏اعتنا نباشیم که اگر نسبت به قرآن بی‏اعتنا باشیم، روز قیامت پیامبر اکرم (ص) نزد خداوند متعال از بی‏اعتنایی ما نسبت به قرآن گِله و شکایت خواهد کرد بنابراین، حداقل کاری که انسان نسبت به حفظ حرمت کتاب خدا باید انجام بدهد این است که روزانه مقداری از آیات کتاب الهی را بخواند. خانه‏ای که در آن قرآن خوانده شود، آن خانه برای اهل آسمان می‏درخشد؛ همانند ستارگان آسمان که برای اهل زمین می‏درخشند. پس، انسان باید سعی کند که قرآن را بخواند و به آن عمل کند.

چهارمین مورد، حفظ حُرمت خانه خداست.

پنجمین مورد، حفظ حُرمت مؤمن است.

انسان یک موجود اجتماعی است و جامعه‏ای که انسان در آن زندگی می‏کند مثل یک خانواده است که پاکی جامعه به پاکی انسان کمک می‏کند و باعث می‏شود که انسان نیز در پرتو جامعه پاک، پاک شود و در مقابل، آلودگی جامعه انسان را آلوده می‏کند. البته انسانی که بتواند در جامعه آلوده، خودش را حفظ کند و آلوده نشود کار خیلی با ارزشی انجام داده است و پاک نگه داشتن خود در چنین جامعه‏ای از ارزش بالایی برخوردار است.

در اسلام با هر کاری که فضای جامعه را آلوده کند به شدّت مبارزه شده است لذا گناهانی از قبیل غیبت، دروغ، تهمت، عیب‏جویی، افتراء و امثال آن فضای جامعه و محیط پیرامون انسان را آلوده می‏کند و این آلودگی محیط، خواه ناخواه انسان را آلوده خواهد کرد. یکی از دستورات الهی حفظ حُرمت و آبروی مؤمن است و آن‏گونه که در بعضی از روایات آمده است حُرمت مؤمن همانند حُرمت کعبه است لذا هر کاری که موجب آزار و اذیّت مؤمن و موجب خشم او شود حرام است چرا که خشم مؤمن، خشم خداست و اگر به مؤمن ظلم شود و با آبروی مؤمن بازی شود ممکن است که آه او دامن ظالم را بگیرد بنابراین، باید مراقب باشیم تا برادر مؤمن ما از دست ما خشمگین نشود.

خداوند متعال فرموده است: «لا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ وَ كانَ اللَّهُ سَميعاً عَليماً»[5]؛ خدا افشاى بدى‏هاى ديگران را دوست ندارد، جز براى كسى كه مورد ستم قرار گرفته‏است [كه بر ستمديده براى دفع ستم، افشاى بدى‏هاى ستمكار جايز است‏] و خدا شنوا و داناست.

طبق این آیه شریفه افشای بدی‏های ستمکار جایز است، البته باید توجه داشت که افشای بدی‏های ستمکار باید در همان محدوده ستمی باشد که از او سر زده است و انسان حق ندارد که بدی‏های دیگر او را که به شخص آسیبی نزده است افشا کند.

مفضل بن عمرو از امام صادق (ع) نقل کرده است که آن حضرت (ع) فرمود: «مَنْ رَوَى عَلَى مُؤْمِنٍ رِوَايَةً يُرِيدُ بِهَا شَيْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوءَتِهِ لِيَسْقُطَ مِنْ أَعْيُنِ النَّاسِ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ وَلَايَتِهِ إِلَى وَلَايَةِ الشَّيْطَانِ فَلَا يَقْبَلُهُ الشَّيْطَان»^[6]؛ هر كس عليه يك مؤمن مطلبى نقل كند كه بخواهد با آن او را بد نام سازد و شخصيتش را از بين ببرد تا بدين سبب از چشم مردم بيفتد، خداوند عزّ و جلّ او را از ولايت خود به سوى ولايت شيطان اخراج كند و شیطان نیز او را نمی‏پذیرد

روایت اول: قال رسول الله (ص): «يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ وَ عَلَى رَأْسِهِ غَمَامَةٌ فِيهَا مُنَادٍ يُنَادِي هَذَا الْمَهْدِيُّ خَلِيفَةُ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ»^[1].

رسول گرامی اسلام (ص) فرموده است که حضرت مهدی (عج) ظهور می‏کند در حالی که بالای سر آن حضرت ابری است که منادی در آن ابر ندا می‏دهد که این مهدی خلیفه خداست، پس از او تبعیت کنید.

روایت دوم: قال مولینا و مقتدینا الإمام الصادق (ع): «لَا يَتْرُكُ بِدْعَةً إِلَّا أَزَالَهَا وَ لَا سُنَّةً إِلَّا أَقَامَهَا»[2].

امام صادق (ع) فرموده است که هيچ بدعتي نيست، مگر آنكه حضرت مهدي عج الله تعالی فرجه الشریف آن را نابود مي كند و هيچ سنت فراموش شده اي نيست، مگر آنكه حضرت آن را به پا خواهد كرد.

حضرت مهدی (عج) زمانی ظهور خواهد کرد که بدعت‏ها در جامعه پراکنده شده، فضای جامعه غبارآلود شده و گمراهی‏ها در جامعه فراوان گردیده است و آن حضرت (عج)، با آمدنش بدعت‏های ایجاد شده در جامعه را از بین خواهد برد و حدود تعطیل شده الهی را اجرا خواهد کرد. بنابراین، ما باید به آمدن آن حضرت (ع) امیدوار باشیم و منتظر واقعی آن حضرت (ع) باشیم، همان انتظاری که در روایات به عنوان أفضل الأعمال از آن یاد شده است. البته باید به این نکته توجه شود که بعد از ظهور امام زمان (عج) باید از ایشان تبعیت شود و با آن حضرت مقابله نشود.

عده‏ای خیلی دم از امام زمان (عج) می‏زنند و آن حضرت را صدا می‏زنند ولی هر چه زمان می‏گذرد و غیبت طولانی می‏شود، ارادتشان به امام زمان کم رنگ می‏شود و فقط عده‏ای باقی خواهند ماند که خداوند متعال اراده کرده است که دل‏های آنها ثابت بماند.

روایت سوم: «ألمَهديُّ سَمِحٌ بِالمالِ، شديدٌ على العمّال، رحيمٌ بالمساكين»[3]؛ حضرت مهدی (عج) بخشنده است و مال را به وفور می بخشد، بر مسئولان و کارگزاران بسیار سخت‌گیر و بر فقرا و ضُعفا رئوف و مهربان است.

امام زمان (عج) با سختگيرى و اعمال روشِ دور از نرمش و چشم پوشى، درباره كارگزاران حكومت و مجريان امور، روش‏هاى عادلانه خويش را در جامعه جامه عمل می‏پوشاند و نمونه كامل حکومت الهی را به همگان نشان می‏دهد و اصلى‏ترين مشكلى كه همه حكومت‏هاى بشرى در طول تاريخ گرفتار آن بودند را از ميان برمی‏دارد.

روایت چهارم: قال مولینا و مقتدینا الإمام المهدی (ع): «فَإِنَّا يُحِيطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِكُمْ وَ لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَ مَعْرِفَتُنَا بِالزَّلَلِ الَّذِي أَصَابَكُمْ»[4].

امام زمان عليه السلام در روایت مذکور، فرموده است که همانا علم ما بر اوضاع شما احاطه دارد و هيچ چيز از احوال شما بر ما پوشيده نيست و نسبت به لغزشهايى كه از شما سرمى زند شناخت داريم.

حضرت حجة‏بن الحسن (ع) در روایت مذکور این نکته را یادآور شده است که ما نسبت به اوضاع شما، نیّات شما و آنچه در دلتان می‏گذرد علم داریم و به لغزش‏ها و خطاهایی که از شما سر می‏زند آگاهیم لذا باید این نکته را توجه داشته باشیم که تحت نظریم و امام عصر (عج) اعمالی که از ما سر می‏زند را می‏بیند و ما طلبه‏ها به طور ویژه باید بر اعمال و رفتارمان مواظبت کنیم چرا که ما ادعای سربازی امام زمان (عج) را داریم و سرباز باید تابع امر فرمانده‏اش باشد و سرباز متخلّف، مورد تأیید امام زمانش نیست. بنابراین، باید هر چه رو به جلو می‏رویم بیشتر در مسیر خدا و امام زمان (عج) قرار بگیریم و این گونه نباشد که در جا بزنیم و فردایمان از دیروزمان بدتر باشد چرا که امام صادق (ع) فرموده است که کسی که دو روزش مساوی باشد مغبون است و ضرر کرده است: «مَنِ اسْتَوَى يَوْمَاهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ وَ مَنْ كَانَ آخِرُ يَوْمَيْهِ خَيْرَهُمَا فَهُوَ مَغْبُوطٌ وَ مَنْ كَانَ آخِرُ يَوْمَيْهِ شَرَّهُمَا فَهُوَ مَلْعُونٌ وَ مَنْ لَمْ يَرَ الزِّيَادَةَ فِي نَفْسِهِ فَهُوَ إِلَى النُّقْصَانِ وَ مَنْ كَانَ إِلَى النُّقْصَانِ فَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْحَيَاةِ»[5]؛ هر كس كه دو روزش برابر باشد مغبون گشته است و كسى كه پايان دو روزش بهترين لحظات آن دو روزش باشد همه آرزوى او را خواهند داشت و بر او رشك برند و شخصی كه آخر دو روزش بدترين اوقات آن دو روز باشد، از نيكى و رحمت خدا دور شده است و آن كس كه بهتر شدنى در خود نبيند پس او رو به كاهش نهاده و كسى كه رو به كاهش باشد، مرگ برايش از زندگانى بهتر است.

امام زمان (عج) فرموده است: «أَنَا خَاتَمُ الْأَوْصِيَاءِ وَ بِي يَدْفَعُ اللَّهُ الْبَلَاءَ عَنْ أَهْلِي وَ شِيعَتِي»[6]؛ من آخرین اوصیا هستم و خداوند متعال به واسطه من بلاء را از اهلم و شیعیانم دفع می‏کند.

تشرّف احمدبن اسحاق به محضر امام زمان (عج)، در زمان امام عسکری (ع)

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقُ، قَالَ: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِيِّ، قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع) وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ، فَقَالَ لِي مُبْتَدِئاً: «يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يُخَلِّ الْأَرْضَ مُنْذُ خَلَقَ آدَمَ (ع) وَ لَا يُخَلِّيهَا إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ بِهِ يَدْفَعُ الْبَلَاءَ عَنْ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ بِهِ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِهِ يُخْرِجُ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ» قَالَ: فَقُلْتُ لَهُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَنِ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدَكَ؟ فَنَهَضَ (ع) مُسْرِعاً فَدَخَلَ الْبَيْتَ ثُمَّ خَرَجَ وَ عَلَى عَاتِقِهِ غُلَامٌ كَأَنَّ وَجْهَهُ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مِنْ أَبْنَاءِ الثَّلَاثِ سِنِينَ؛ فَقَالَ: «يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ لَوْ لَا كَرَامَتُكَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَى حُجَجِهِ مَا عَرَضْتُ عَلَيْكَ ابْنِي هَذَا إِنَّهُ سَمِيُّ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ كَنِيُّهُ الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً، يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ مَثَلُهُ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ مَثَلُ الْخَضِرِ (ع) وَ مَثَلُهُ مَثَلُ ذِي الْقَرْنَيْنِ وَ اللَّهِ لَيَغِيبَنَّ غَيْبَةً لَا يَنْجُو فِيهَا مِنَ الْهَلَكَةِ إِلَّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ فِيهَا لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِيلِ فَرَجِهِ»، فَقَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ: فَقُلْتُ لَهُ: يَا مَوْلَايَ فَهَلْ مِنْ عَلَامَةٍ يَطْمَئِنُّ إِلَيْهَا قَلْبِي، فَنَطَقَ الْغُلَامُ (ع) بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ فَصِيحٍ؛ فَقَالَ: «أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَيْنٍ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ»، فَقَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ: فَخَرَجْتُ مَسْرُوراً فَرِحاً فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ عُدْتُ إِلَيْهِ فَقُلْتُ لَه:ُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَقَدْ عَظُمَ سُرُورِي بِمَا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيَّ فَمَا السُّنَّةُ الْجَارِيَةُ فِيهِ مِنَ الْخَضِرِ وَ ذِي الْقَرْنَيْنِ؟ فَقَالَ: «طُولُ الْغَيْبَةِ يَا أَحْمَد»،ُ قُلْتُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ إِنَّ غَيْبَتَهُ لَتَطُولُ؟ قَالَ: «إِي وَ رَبِّي حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَكْثَرُ الْقَائِلِينَ بِهِ وَ لَا يَبْقَى إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَهْدَهُ لِوَلَايَتِنَا وَ كَتَبَ فِي قَلْبِهِ الْإِيمَانَ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْهُ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ هَذَا أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ وَ سِرٌّ مِنْ سِرِّ اللَّهِ وَ غَيْبٌ مِنْ غَيْبِ اللَّهِ فَخُذْ ما آتَيْتُكَ وَ اكْتُمْهُ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ تَكُنْ مَعَنَا غَداً فِي عِلِّيِّينَ»[7].

احمدبن اسحاق  گفته است که بر امام عسکری (ع) وارد شدم و می‌خواستم در مورد جانشین بعد از خودش، از او سوال کنم پس، آن حضرت (ع) ابتدائا و پیش از آنکه من سوال کنم، فرمود که ای احمد بن اسحاق همانا خداوند تبارک و تعالی، از زمانی که آدم (ع) را خلق کرد تا برپایی قیامت، زمین را از حجت از طرف خدا بر خلقش که به واسطه او بلا را از اهل زمین دفع می‏کند و به واسطه او باران را فرو می‏فرستد و به واسطه او برکات زمین را بیرون می‏آورد، خالی نمی‏گذارد. احمدبن اسحاق گفته است که عرض کردم که ای پسر رسول خدا (ص) امام و جانشین بعد از تو کیست؟ پس آن حضرت (ع) به سرعت برخاست و وارد اتاق شد و سپس بیرون آمد؛ در حالی که کودکی حدوداً سه ساله بر شانه‏اش بود که گویی چهره‏اش ماه شب چهارده است پس، فرمود که ای احمدبن اسحاق اگر کرامت تو بر خدا و بر حجت‏های خدا نبود این پسرم را بر تو عرضه نمی‏کردم، همانا او هم‏نام رسول خدا (ص) و هم‏کنیه اوست، کسی  است که زمین را از قسط و عدل پر می‏کند، آن‏گونه که از جور و ظلم پر شده است. ای احمدبن اسحاق، مثل او در این امت مثل خضر و ذی‏القرنین است. به خدا سوگند که همانا غیبتی خواهد کرد که در آن، از هلاکت نجات نمی‏یابد مگر کسی که خدا او را بر قول به امامتش ثابت گرداند و او را در آن [غیبت] بر دعا برای تعجیل فرجش موفق دارد. پس، احمدبن اسحاق گفت که به آن حضرت (ع) عرض کردم که ای مولای من آیا علامتی هست که قلبم به آن آرامش یابد؟ پس، آن پسر با زبان عربی فصیح به سخن در آمد و گفت که من باقیمانده خدا در زمین و انتقام‏گیرنده از دشمنانش هستم. پس، ای فرزند اسحاق بعد از دیدن با چشم، به دنبال اثر و علامت نباش. احمدبن اسحاق گفته است که در حالی که شادمان و خوشحال بودم خارج شدم پس، چون فردا شد نزد آن حضرت (ع) بازگشتم و عرض کردم که ای فرزند رسول خدا (ص) از منتی که بر من نهادی بسیار شادمان و خوشحال شدم، پس آن سنّتی که از خضر و ذی‏القرنین در او جاری است، چیست؟ آن حضرت (ع) فرمود که ای احمد، طولانی بودن غیبت است، گفتم که ای پسر رسول خدا (ص) به راستی که غیبت او طولانی خواهد شد؟ آن حضرت (ع) فرمود که به خدا سوگند، آری [طولانی خواهد شد] تا اینکه اکثر قائلین به امامت او از آن برمی‏گردند و کسی باقی نمی‏ماند مگر کسی که خدا عهد او را بر ولایت ما گرفته باشد و در قلبش ایمان را ثبت کرده باشد و او را با روحی از جانب خودش تأیید کرده باشد. ای احمدبن اسحاق! این امری است از امرهای خدا و رازی از رازهای خدا و غیبی از غیب‏های خداست پس، آنچه به تو دادم بگیر و آن را پنهان کن و از شکرگزاران باش [که در این صورت] فردا در علیّین با ما خواهی بود.    

روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام العسکری (ع): «مَا تَرَكَ الْحَقَّ عَزِيزٌ إِلَّا ذَلَّ وَ لَا أَخَذَ بِهِ ذَلِيلٌ إِلَّا عَزَّ»^[1].

امام حسن عسکری (ع) فرموده است که هيچ عزيزى حقّ را ترک نکرد، مگر آن كه ذليل شد و هيچ ذليلى به آن چنگ نزد، مگر اين كه عزيز گشت.

شئؤنات اجتماعی افراد، مختلف و متفاوت است، بعضی از افراد از نظر موقعیت اجتماعی از موقعیت اجتماعی ممتازی برخوردارند و با عظمت از آنها یاد می‏شود و دلیل آن یا حَسب و نسبشان است یا مال و ثروتشان است یا روابط عمومی بالایی که دارند، می‏باشد، اما بعضی از افراد از موقعیت اجتماعی ممتازی برخوردار نیستند بلکه در یک فضای میانه یا پایین‏تر از میانه در جامعه زندگی می‏کنند.

امام حسن عسکری (ع) در روایت مذکور، معیاری را مطرح کرده است که این معیار باعث می‏شود که گاهی انسان‏ها، حتی آنهایی که از موقعیت اجتماعی ممتازی برخورداند سقوط کنند و گاهی باعث می‏شود که انسان‏ها صعود کنند، هرچند که از موقعیت اجتماعی ممتازی برخوردار نباشند. معیاری که امام یازدهم (ع) مطرح کرده است، پیروی از حق یا ایستادن در مقابل حق است. افرادی که همراه حق می‏باشند، دل در گِرو حق دارند، به حق سخن می‏گویند و به حق موضع‏گیری می‏کنند، پرچم حق را به دست می‏گیرند و برافراشته نگاه می‏دارند خداوند متعال آنان را عزیز می‏کند و بالا می‏برد، هرچند از نظر موقعیت اجتماعی از جایگاه بالایی برخوردار نباشند لذا گاهی مشاهده می‏شود که شخصی از یک خانواده با موقعیت اجتماعی پایین راه‏های ترقّی، تکامل و مراتب کمال را به سرعت طی می‏کند و اوج می‏گیرد و باعث می‏شود که موقعیت اجتماعی پایین او به فراموشی سپرده شود و این فقط به خاطر پیروی از حق است و در مقابل، افراد زیادی نیز وجود دارند که از موقعیت اجتماعی ممتازی برخوردار بوده‏اند ولی از حق روی گردانده و در مقابل حق ایستاده‏اند و در نتیجه‏ی این دوری گزینی از حق تنزّل پیدا کرده‏اند و سقوط کرده‏اند.

روایت دوم: الإمامُ العسكريُّ  علیه السلام في صِفَةِ عُلَماءِ السُّوءِ: «وَ هُمْ أَضَرُّ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا مِنْ جَيْشِ يَزِيدَ عَلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع) وَ أَصْحَابِهِ فَإِنَّهُمْ يَسْلُبُونَهُمُ الْأَرْوَاحَ وَ الْأَمْوَالَ وَ هَؤُلَاءِ عُلَمَاءُ السَّوْءِ النَّاصِبُونَ الْمُتَشَبِّهُونَ بِأَنَّهُمْ لَنَا مُوَالُونَ وَ لِأَعْدَائِنَا مُعَادُونَ وَ يُدْخِلُونَ الشَّكَّ وَ الشُّبْهَةَ عَلَى ضُعَفَاءِ شِيعَتِنَا فَيُضِلُّونَهُم‏ وَ يَمْنَعُونَهُمْ عَنْ قَصْدِ الْحَقِّ الْمُصِيب‏»[2].

امام حسن عسکری در روایت مذکور، در وصف عالمان بدكردار فرموده است که آنان براى شیعیان ناتوانِ (آسیب‏پذیر از نظر اعتقادی) ما از سپاه یزید بر امام حسین (ع) و یارانش زیانبارترند چون آنان تنها جان‏ و مال ایشان را رُبودند، امّا دانشمندان بدکردارى که با ما دشمن‌اند، ولى خود را دوستان ما و دشمنِ دشمنان ما نشان می‌دهند، شک و شبهه را بر شیعیانی وارد می‌آورند که از نظر فکری در رده پایین‌تری قرار دارند و ایشان را گمراه ‏کرده، از پی‌جویى حق و حقیقت، بازشان می‌دارند.

در قرآن در حدود بیش از هشتاد آیه در وصف علم و عالِم و امثال آن سخن گفته شده است که آیات ذیل از جمله آن آیات می‏باشد؛

«... هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ...»[3]؛ ... آيا كسانى كه مى‏دانند با كسانى كه نمى‏دانند يكسانند؟

«... يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبير»[4]؛ ... خداوند آنها را كه ايمان آورده‏اند و كسانى را كه از علم بهره دارند درجات عظيمى مى‏بخشد و خداوند به آنچه انجام مى‏دهيد آگاه است‏.

عالِمی که مردم را به سوی حق و حقیقت راهنمایی و ارشاد کند از درجات عظیمی برخوردار می‏شود، اما عالِمی که شک و شبهه در دل افرادی که از نظر اعتقادی ضعیفند، بیندازد و موجب گمراهی انسان‏ها از مسیر حق گردد، از کسانی که در روز عاشورا در مقابل امام حسین (ع) و یارانش ایستادند و بر روی حسین‏بن علی (ع) شمشیر کشیدند، بدتر و زیانبارترند.