فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مسأله 620: «الفرق بين الجبيرة التي على محلّ الغسل و التي على محلّ المسح من وجوه كما يستفاد ممّا تقدّم:

 

أحدها؛ أنّ الأُولى بدل الغسل و الثانية بدل عن المسح؛

 

الثاني؛ أنّ في الثانية يتعيّن المسح و في الأُولى يجوز الغسل أيضاً على الأقوى؛

 

الثالث؛ أنّه يتعيّن في الثانية كون المسح بالرطوبة الباقية في الكفّ و بالكفّ و في الاولى يجوز المسح بأيّ شي‌ء كان و بأيّ ماء و لو بالماء الخارجي....»[1].

 

به نظر مرحوم سید (ره) بین جبیره‏ای که بر محل غَسل قرار داده شده است و جبیره‏ای که بر محل مسح قرار داده شده است فرق‏های چندگانه‏ای وجود دارد که از آنچه تا کنون بحث آن گذشت، فهمیده می‏شود:

 

فرق اول، این است که جبیره مربوط به محل غَسل، بدل از غَسل است و جبیره مربوط به محل مسح، بدل از مسح است.

 

منظور این است که جبیره جنبه بدلیّت دارد، یعنی اگر عضو مورد نظر، از اعضای غَسل باشد و سالم باشد باید شسته می‏شد، اکنون که جبیره دارد، این جبیره بدل از غَسل است لذا بر آن جبیره مسح می‏شود و همچنین، اگر عضو مورد نظر، از اعضای مسح باشد و سالم باشد باید بر محل آن مسح شود، اکنون که جبیره دارد، این جبیره بدل از مسح است.

 

سؤال: مقصود از اینکه مسح در مواضع غَسل، بدل و مجزیِ از غَسل است و در مواضع مسح نیز مجزیِ از مسح است، چیست؟

 

اگر مراد این است که شارع مقدس، مسح را به عنوان بدلیّت مطرح کرده است، عرض می‏شود که این سخن صحیحی است و بحثی در آن نیست، اما اگر مراد این است که طرح مسأله بدلیّت، ضمیمه‏ای نیز دارد و آن، اینکه زمانی که شخص بر جبیره موجود در محل غَسل یا محل مسح، مسح می‏کند باید بدلیّت از غَسل یا مسح را نیز قصد کند و به امر شارع به مسح بر جبیره به نحو بدلیّت اکتفا نکند، بلکه علاوه بر اینکه شارع مقدس مسح بر جبیره را به عنوان بدل قرار داده است خودِ شخص نیز باید بدلیّت از غَسل یا مسح را قصد کند، عرض می‏شود که این سخن با اطلاقات روایات باب جبائر منافات دارد زیرا در روایات باب جبائر، تعبیر «یمسح علی جبائره...» آمده است و در روایات نیامده است که شخص باید قصد بدلیّت از غَسل یا مسح نیز داشته باشد لذا همین که شارع مقدس، بدلیّت را در جعل یا امر لحاظ کرده است، کافی است و نیازی به قصد جداگانه‏ای برای بدلیّت از جانب شخص نیست.

 

فرق دوم، این است که در رابطه با جبیره‏ای که مربوط به محل مسح است، مسح معیّن است، یعنی فقط باید بر آن جبیره مسح شود، اما در رابطه با جبیره‏ای که مربوط به محل غَسل است أقوی این است که غَسل آن نیز جایز است، یعنی علاوه بر مسح جبیره می‏توان محل جبیره را شست.

 

در فرق دوم مناقشه شده است و آن، اینکه نسبت بین غَسل و مسح، عموم و خصوص مِن وجه است، یعنی غَسل چیزی غیر از مسح است. آنچه در روایات باب جبائر آمده است این است که گفته شده است که بر جبائر مسح کنید و از این استفاده می‏شود که مسح امری متعیّن است و در مواردی که جبیره وجود داشته باشد، شخص باید بر آن مسح کند چه آن جبیره در محل غَسل باشد و چه در محل مسح باشد و دلیلی بر کفایت غَسل جبیره وجود ندارد.

 

عده‏ای ممکن است با تمسک به قاعده میسور- مرحوم آیت الله خویی (ره) قاعده میسور را قبول ندارند- به جواز غَسل جبیره‏ای که در محل غَسل وجود دارد، حکم کنند و بگویند که غَسل جبیره، میسور از غَسل بشره است، یعنی اکنون که شستن بشره ممکن نیست، میسور آن که شستن روی جبیره است، انجام می‏شود، لکن در پاسخ این عده عرض می‏شود که قاعده میسور بر بحث مورد نظر منطبق نیست و در رابطه با بحث مذکور، دلیل خاص وجود دارد مبنی بر اینکه شخص بر جبیره موجود در محل غَسل نیز باید مسح کند و غَسل جبیره کفایت نمی‏کند.

 

فرق سوم، این است که در رابطه با مسح بر جبیره‏ای که در محل مسح است، شخص باید با رطوبتی که در دست باقیمانده است بر جبیره موجود در محل مسح، مسح کند و مسح نیز باید با کف دست انجام شود، ولی در رابطه با مسح بر جبیره‏ای که در محل غَسل است، لازم نیست که شخص حتماً با کف دست، مسح کند، همچنین، لازم نیست که مسح با رطوبت باقیمانده در کف دست انجام شود، بلکه مسح با هر آبی جایز است، هرچند که با آب غیر وضو باشد.

 

«الحمدلله رب العالمین»