سوره بقره آیه 19 تا 20

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

    درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: سوره بقره                   تاریخ: 4 اردیبهشت 1392  

موضوع جزئی: تفسیر آیه 20-19                مصادف با: 13  جمادی‏الثانی سال: چهارم                               جلسه: 33

تفسیر آیه 19: «أَوْ كَصَيِّبٍ مِنَ السَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِمْ مِنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَ اللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ»[2]؛ يا همچون بارانى از آسمان، كه در شب تاريك همراه با رعد و برق و صاعقه (بر سر رهگذران) ببارد. آنها از ترس مرگ، انگشتانشان را در گوشهاى خود مى‌گذارند؛ تا صداى صاعقه را نشنوند. و خداوند به كافران احاطه دارد (و در قبضۀ قدرت او هستند).

در این آیه شریفه خداوند متعال زندگی منافقان را به شکل دیگری ترسیم می‏کند و آن عبارت است از شبی تاریک و ظلمانی که بارانی شدید همراه با رعد و برق و صاعقه، در حال باریدن است و آن رعد و برق به اندازه‏ای وحشتناک است که پرده‏های گوش را پاره می‏کند و در آن حالت انسانی بی‏پناه در این دشت وسیع و ظلمانی حیران و سرگردان است که از ترس مرگ و ترس از اینکه گوش‏هایش پاره شود انگشتانش را در گوشش گذاشته است.

«صیّب» بر وزن «فیعل» به معنای «نزول» است و اینکه خداوند متعال توصیف کرده که از جانب آسمان است- در عین حال که واضح و روشن است که «صیّب» باران شدید و از آسمان می‏بارد- برای بیان سلطه «صیّب» است؛ پس اینکه خداوند متعال «من السماء» را بعد از «صیّب» آورده به خاطر بیان سلطه و اشراف آن و عدم توانایی منافقان از رهایی و نجات از آن است؛ زیرا این موجود آسمانی به طور قهر و غلبه موجود زمینی را فرا گرفته است.

مثالی که در آیه قبلی «صمٌّ بکمٌ عمیٌ فهم لایرجعون»[3] به آن اشاره شد، درباره محرومیت منافقان از بینش صحیح بود و این مثال درباره محرومیت منافقان از رفتار درست و پیمودن صراط مستقیم است.

نکاتی که از آیه 19 برداشت می‏شود این است که منافقان همواره غرق در مشکلات و نگرانی‏ها هستند و در همین دنیا دلهره و اضطراب دارند و ذلت و خواری دامن‏گیر آنهاست، همچنین سخت از مرگ می‏ترسند و از ذیل این آیه شریفه «والله محیطٌ بالکافرین» استفاده می‏شود که خداوند متعال هر لحظه اراده کند می‏تواند اسرار و توطئه‏های آنها را افشاء کند.

تفسیر آیه 20: «يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ كُلَّمَا أَضَاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَ إِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ»[4]؛ (روشنايى خيره كننده) برق، نزديك است چشمانشان را بربايد. هر زمان كه (برق جستن مى‌كند، و صفحۀ بيابان را) براى آنها روشن مى‌سازد، (چند گامى) در پرتو آن راه مى‌روند؛ و چون خاموش مى‌شود، توقف مى‌كنند. و اگر خدا بخواهد، گوش و چشم آنها را از بين مى‌برد؛ چرا كه خداوند بر هر چيز تواناست. خداوند متعال در این آیه شریفه با مثالی دیگر حال منافقان را بیان می‏کند.

واژه «یکاد» از افعال مقاربه است که نزدیکی را بیان می‏‏کند و واژه «خطف» به معنای چیزی است که به سرعت گرفته می‏شود. واژه «قیام» دو کاربرد دارد: یکی حالت بعد از قیود که همان ایستادن بعد از نشستن است و گاه قیام به معنای توقف است یعنی بر کسی که راه می‏رود و توقف می‏کند اطلاق می‏شود و «قام» در اینجا به معنای ایستادن و توقف از حرکت است و همین معنای دوم مربوط به این آیه شریفه است.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. تحف العقول، ص443.

[2]. بقره/19.

[3]. همان/18.

[4]. همان/20.

Please publish modules in offcanvas position.