سوره بقره آیه10 (منافقان) 91/10/06

 


درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: سوره بقره                         تاریخ: 6 دی 1391  

موضوع جزئی: تفسیر آیه10 (منافقان)    مصادف با: 12 صفر 1434                 سال: چهارم                جلسه:24

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

 

تفسیر آیه 10 سوره بقره:

چند نکته در مورد این آیه باقی مانده که آنها را عرض می‏کنیم:

نکته اول: نکته اول در مورد خود فریبی منافقان است که تکمله «یخادعون الله والذین آمنوا» می‏باشد. عمل انسان چه خوب و چه بد از بین نمی‏رود، بحث مفصلی درباره تجسم اعمال است که فعلاً قصد ورود به این بحث را نداریم ولی از باب اشاره عرض می‏کنیم که هر موجودی در نظام خلقت، به مبدئی مرتبط است و مبدأ و تکیه‏گاه عمل انسان جز خود انسان نیست لذا عمل از انسان جدا نمی‏شود، یعنی بازگشت عمل به خود انسان است، خداوند متعال هم در همین رابطه می‏فرماید: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا»[2]؛ یعنی بازگشت خوبی‏ها و بدی‏ها به سوی خود شماست و این، تفسیر آیه شریفه «يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ مَا يَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ وَ مَا يَشْعُرُونَ »[3] می‏باشد که می‏فرماید: منافقان خودشان را فریب می‏دهند اما نمی‏دانند. شاعر هم به همین مضمون می‏گوید: «هر چه کنی به خود کنی           گر همه نیک و بد کنی».

خداوند در سوره نجم می‏فرماید: «وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى* ثُمَّ يُجْزَاهُ الْجَزَاءَ الْأَوْفَى »[4]؛ انسان نتیجه تلاشش را در آینده می‏بیند، یعنی گویا عمل را به عنوان یک موجود زنده می‏بیند و جزاء او عین همین عمل است. کما اینکه در سوره نساء می‏فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْماً إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَاراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً»[5]؛ خوردن مال یتیم عین آتش است نه اینکه آتش اثر آن عمل باشد.

بنابراین آسیبی که از تبهکاری انسان گناه‏ کار به دیگران می‏رسد در مقایسه با آسیبی که به خود او می‏رسد قابل مقایسه نیست؛ چون آسیبی که به دیگران می‏رسد در حد بوی بدی است که رهگذری از کنار خانه‏ای عبور می‏کند و آن را استشمام می‏کند ولی این رهگذر می‏گذرد، اما کسی که در آن خانه ساکن است همیشه و به طور مداوم این بوی بد را استشمام می‏کند و همچنین است کسی که کار خوبی انجام می‏دهد، زیرا لذتی که خودش از آن می‏برد همیشگی، ولی لذتی که دیگران می‏برند زود گذر است. بنابراین فریب دادن منافقان نسبت به دیگران، مقطعی و گذرا است اما در حقیقت خود را فریب داده و این فریب نسبت به خودشان همیشگی است و خدعه و نیرنگ آنها جز خودشان کسی را نمی‏آزارد؛ کما اینکه خداوند متعال می‏فرماید: «اسْتِكْبَاراً فِي الْأَرْضِ وَ مَكْرَ السَّيِّئِ وَ لاَ يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِه...»[6]؛ یعنی مکر آدم بدکار جز به اهلش نمی‏رسد.

علت اینکه منافقان نمی‏دانند در حقیت خود را فریب داده‏اند این است که این معارف بسیار دقیق و زیبا است و منافقان توان دسترسی به حقایق بالا را ندارند.

نکته دوم: برخورد اسلام با منافق مانند برخورد منافق با اسلام است، منافق در ظاهر اسلام می‏آورد و اسلام هم در ظاهر او را مسلمان می‏شناسد، منافق در دل ایمان ندارد و کافر است و خداوند نیز در قیامت او را با کافران محشور می‏کند، یعنی به حسب ظاهر به او نمره ظاهر داده می‏شود و به حسب باطن در آخرت کیفر کافران را خواهد دید، در واقع منافقان و کفار یک گروه هستند و حتی شاید وضع کفار از منافقان بهتر باشد همان گونه که خداوند متعال می‏فرماید: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نَافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَ لاَ نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ »[7]؛ آيا منافقان را نديدى كه پيوسته به برادران كفارشان از اهل كتاب مى‌گفتند: «هر گاه شما را (از وطن) بيرون كنند، ما هم با شما بيرون خواهيم رفت و هرگز سخن هيچ كس را درباره شما اطاعت نخواهيم كرد و اگر با شما پيكار شود، ياريتان خواهيم نمود!» خداوند شهادت مى‌دهد كه آنها دروغگويانند! از این آیه استفاده می‏شود که منافقان با برادران هم کیش خود؛ یعنی کفار نیز از در خدعه وارد می‏شوند و حتی از راست‏گویی با آنها نیز پرهیز می‏کنند؛ چون در ذات آنها دو چهره‏گی وجود دارد.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. شیخ صدوق، خصال، ج1، ص358.

[2]. إسراء/7.

[3]. بقره/10.

[4]. نجم/41-40.

[5]. نساء/10.

[6]. فاطر/43.

[7]. حشر/11.

Please publish modules in offcanvas position.