سوره بقره 92/09/28

 

درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: سوره بقرهتاریخ: 28 آذر 1392

موضوع جزئی: تفسیر آیه 26مصادف با: 6ربیع الاول 1434سال:چهارمجلسه:46

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

 

تفسیر آیه 26 بقره:«إِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيي‏ أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدي بِهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقينَ»[5]

ترجمه: «خداوند از اينكه(به موجودات ظاهرا كوچكى مانند) پشه، و حتى كمتر از آن، مثال بزند شرم نمى‏كند. (در اين ميان) آنان كه ايمان آورده‏اند، مى‏دانند كه آن، حقيقتى است از طرف پروردگارشان؛ و اما آنها كه راه كفر را پيموده‏اند، (اين موضوع را بهانه كرده) مى‏گويند: «منظور خداوند از اين مثل چه بوده است؟!» (آرى،) خدا جمع زيادى را با آن گمراه، و گروه بسيارى را هدايت مى‏كند؛ ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مى‏سازد!»

نکات تفسیری:

خلود دوزخیان:چرا فردی که در این مدت کوتاهدنیا، گناه کرده اما کیفر او خلود و همیشگیاست؟ و این کار چگونه با عدل خدا سازگار است؟

گرچه دوزخیان به دلیل عمر محدودشان در مدت کوتاهی معصیت کرده‏اند اما نیت آنها این بوده که اگر همیشه در دنیا بمانند دست از عصیان برندارد. آن روایت معروفی که «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ‏ خَيْرٌ مِنْ‏ عَمَلِهِ‏ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ كُلُّ عَامِلٍ يَعْمَلُ عَلَى نِيَّتِه‏» چون اگر مؤمن کار خوبی انجام می‏دهد در نظرش این است که اگر امکانش بود بیشتر انجام می‏داد و کافر هم وقتی کار شری انجام می‌دهد در نظرش این است که بیشتر شر برساند.

 

 

منظور از نیّت چیست؟

حضرت آیت الله جوادی می‏فرمایند: منظور از نیّت در مبحث خلود، قصد و اراده تنها نیست تا اشکال شود که خداوند به مجرد نیّت گناه، کسی را عذاب نمی‏کند بلکه این نیّت به معنای اعتقادی و شاکله‏ایست که انسان بر اساس آن عمل می‏کند«قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ»[6] و نیّت همان شخصیتی است که شکل گرفته.پس نتیجه می‏گیرند که نتیجه پاداش و کیفر ابدی،عقیده و جهان بینی انسان است و نه صرف عمل بلکه پاداش و کیفر ابدی تلفیقی از عمل و اعتقاد است.

عَنْ أَبِي هَاشِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: «إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِيهَا أَنْ يَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِيهَا أَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى: قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ قَالَ عَلَى نِيَّتِه‏»[7]

هر آینه اهل آتش درآتش مخلّدند چون نیّت‏شان این است که همیشه معصیت کنند و هرآینه بهشتیان همیشه در بهشت هستند چون نیّت‏شان این است که اگر همیشه در دنیا بودند خدا را عبادت می‌کردند. و بخاطر نیّت‏شان خالد هستند.

بنایراین برای شخص کافر بر اساس کفرش گناه ثبت می‌شود و گناه عملی وی هم علاوه بر گناهان اعتقادی وی گناه ثبت می‏شود، و برای مؤمن مِنهایی عمل، برایش ثواب می‌نویسند چون مؤمن است و برای اعمال او هم بر اساس اعتقادش ثواب می‌نویسند.

نتیجه:لذا علت مخلّد بودن دوزخیان این است که بعد از قبر و سوال و جواب و دوزخ اگر به دنیا برگردد باز مثل سابق هستند. خداوند می‏فرماید: «بَلْ بَدا لَهُمْ ما كانُوا يُخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكاذِبُون‏»[8](آنها در واقع پشيمان نيستند،) بلكه اعمال و نيّاتى را كه قبلاً پنهان مى‏كردند، در برابر آنها آشكار شده(و به وحشت افتاده‏اند) و اگر بازگردند، به همان اعمالى كه از آن نهى شده بودند بازمى‏گردندو آنها دروغگويانند.

از جهت کلامی نیّت بی اثر نیست و لذا نیّت هم ملاحظه است؛ خداوند می فرماید: «لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا ما في‏ أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ»[9]آنچه در آسمانها و زمين است، از آنِ خداست و(از اين رو) اگر آنچه را در دل داريد، آشكار سازيد يا پنهان، خداوند شما را بر طبق آن، محاسبه مى‏كند.سپس هر كس را بخواهد(و شايستگى داشته باشد)، مى‏بخشد و هر كس را بخواهد(و مستحق باشد)، مجازات مى‏كند و خداوند به همه چيز قدرت دارد. و هم چنین در آیه دیگری این چنین می‏فرماید: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما في‏ أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَليمٌ»[10]و بدانيد خداوند آنچه را در دل داريد، مى‏داند. از مخالفت او بپرهيزيد و بدانيد خداوند، آمرزنده و بردبار است(و در مجازات بندگان، عجله نمى‏كند).

«والحمد لله رب العالمین»



[1].بحارالانوارج75 ص373 – تحف العقول ص489.

[2].وسائل الشیعه ج 16 ص 98.

[3]. الكافي، ج‏1، ص: 68

[4]. عیون اخبار الرضاعلیه السلام، ج2، ص 183.

[5]. سوره بقره آیه26

[6].اسری/84.

[7].نور الثقلین، جلد1، ص46.

[8]. انعام/27.

[9]. بقره/284.

[10]. بقره/235.

Please publish modules in offcanvas position.