شرح دعای مکارم الاخلاق94/04/03

 

شرح دعای مکارم الاخلاق

حضرت آیت الله حسینی بوشهری(دامت برکاته)

موضوع: نیّت و عمل                                                                 تاریخ:94/04/03

مرکز خدمات حوزه های علمیه                                                    مصادف با: 7 رمضان1436

بسم الله الرحمن الرحیم

 

«وَ انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّات»

خلاصه جلسه گذشته

اساساً سرنوشت عمل را نیت مشخص می‎کند که اگر نیت خوب باشد، عمل نیز خوب است ولی اگر نیت بد باشد، عمل نیز بد است. لذا معنای اینکه گفته می‎شود «نیت المؤمن خیر من عمله و نیت الکافر شر من عمله» این است که نیت انسانِ مؤمن گاهی از عملی که انجام می‎دهد بالاتر و برتر است. برای مثال گاهی انسان مؤمن آرزو می‎کند که خدایا به من امکانات بده تا بتوانم تمام مشکلات فقرا را حل کنم. در مقام عمل شاید این انسان توفیق پیدا نکند که تمام فقیران را اطعام کند ولی می‎تواند در ماه رمضان صد یا دویست نفر را پذیرایی کند؛ که این کار برخواسته از همان نیت بلند اوست. در مقابل انسان کافر دلش می‎خواهد کل امت اسلامی و جامعه شیعی را از بین ببرد ولی در مقام عمل می‎تواند جمع محدودی را از پای در آورد و لذا نیت او از عمل او بدتر است و عمل او در مقابل آن نیتی که دارد بسیار کوچک‎تر است.

بهترین نیت

ما مسلمانان برای اطاعت امر الهی، انجام وظیفه می‎کنیم و عبادت خداوند را به جای می‎آوریم؛ اما این عبادت می‎تواند نیت‎های مختلفی داشته باشد.

 دسته‎ اول عبادت خداوند را در ازای بهشت انجام می‎دهند و به تعبیر دیگر چشم به بهشت دوخته‎اند و نسبت به آن طمع دارند.

 دسته دوم از دوزخ و عذاب الهی از گناهان صرف نظر می‎کنند و مرتکب گناه نمی‎شوند. لذا انگیزه آنان از ترک محرمات الهی در امان ماندن از عذاب است.

 دسته سوم عبادت را تنها برای خداوند انجام می‎دهند. این دسته از افراد طمعی به بهشت یا نجات از عذاب الهی ندارند؛ بلکه خداوند را تنها برای اطاعت از فرمان او عبادت می‎کنند.  امیرالمؤمنین(ع) نیز در این مورد فرموده است: «مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لَا طَمَعاً فِي جَنَّتِكَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُک»[1]. بنابراین عبادت و پرستش خداوند تنها به خاطر ذات کبریایی حق و هم‎چنین دوری از انجام محرمات، مصداق احسن النیات است.

زندگی اهل بیت(ع) و اولیای الهی نیز برهمین اساس بوده است و خداوند را تنها به خاطر ذات کبریایی او عبادت می‎کردند. البته اگر ما به خاطر طمع در بهشت و یا به خاطر ترس از جهنم، خدا را عبادت کردیم و از گناه صرف نظر کردیم معنای آن این نیست که کار نادرستی انجام داده‎ایم؛ زیرا در قرآن نیز انسان با وعده بهشت، به عمل نیک تشویق شده است و با وعده عذاب الهی از محرمات نهی شده است. اما از آن جایی که اعمال براساس نیت‎ها رتبه بندی می‎شوند، ما با نیتِ طمع در بهشت و یا نجات از جهنم، در مرتبه پایین‎تری قرار داریم.

«...وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ»

«پروردگارا، عمل مرا بهترین اعمال قرار ده»

در آیات و روایات بسیاری به عمل انسان‎ها اشاره شده است؛ به عنوان مثال خداوند در قرآن کریم می‎فرماید:«‎الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»[2]؛ خداوند مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید و مشخص شود که کدام یک از شما از نظر عمل، دارای احسن العمل و به حقیقت نزدیک‎تر است.

میزان عمل و زیادی عمل مورد نظر خدای متعال نیست؛ لذا گاهی از اوقات ممکن است با تنها یک «لااله الاالله» گفتن سرنوشتن یک سال عبادت را مشخص شود [البته آن ذکر «لااله الاالله» باید خالصاً برای خدا باشد]. زمانی که اعمال و عبادات برخی از اولیای الهی نگاه می‎کنیم می‎بینیم عبادات آن‎ها معمولی ومانند سایر افراد است، ولی میزان درجه خلوص این عبادت، از عبادت سایر انسان‎ها بیشتر است. هم‎چنین این نکته نیز مهم است که اگر درجه خلوص همراه با اکثرالعمل باشد، تبدیل به احسن العمل می‎شود. به عنوان مثال برخی مقید هستند که سر وقت نماز بخواند و این نماز را در مسجد و به جماعت می‎خوانند و یا اینکه مقید هستند که اذان و اقامه نماز را به جا آورند که در روایات وارد شده است فرشتگان به این انسان اقتدا می‎کنند.

ابان بن تغلب می‎گوید با امام صادق(ع) مشغول طواف خانه خدا بودم که متوجه شدم کسی از دور من را صدا می‎کند. از آن‎جایی که فرصتی پیش آمده بود تا در محضر امام صادق(ع) به طواف خانه خدا مشغول باشم، به صدای شخص توجه نکردم. همین طور که با حضرت مشغول حرکت دور خانه خدا بودم، آقا فرمودند این از دوستان ماست که تو را صدا می‎کند؟ پاسخ دادم بله! حضرت فرمودند چرا جواب او را نمی‎دهی؟ به حضرت عرض کردم می‎خواهم در کنار شما به طواف مشغول باشم زیرا چنین فضیلتی کمتر بوجود می‎آید. حضرت فرمودند فضیلت این است که به صدای برادر دینی خود توجه کنی. ابان بن تغلب در ادامه می‎گوید به پیش آن شخصی که من را صدا می‎کرد رفتم و علت صدا زدن را از او جویا شدم. آن شخص گفت: « بدهکار به سراغ آمده است و من مالی ندارم که طلب او را بدهم؛ لذا با خود گفتم که شما امکانات و آبرو دارید و از شما می‎خواهم که به من کمک کنید». ابان بن تغلب می‎گوید [به تعبیر بنده] با حالت عجله نیمی از پولی که داشتم را به او دادم و خدمت حضرت برگشتم و شرح ماجرا را برای حضرت عرض کردم و به ایشان گفتم که نیمی از پول خود را به او دادم. حضرت فرمودند کار مهمی انجام نداده‎ای و «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ»[3] زیرا تو باید یک سوم پول را برای خود نگه می‎داشتی و باقی پول را به برادر دینی خود می‎دادی.  

 وجود مقدس امام هادی(ع) فرموده است: « النَّاسُ فِي الدُّنْيَا بِالْأَمْوَالِ وَ فِي الْآخِرَةِ بِالْأَعْمَال»[4]. انسان‎ها در دنیا با مال و ثروت و در آخرت با اعمال شناخته می‎شوند.

 قَالَ(ع) لِرَجُلٍ سَأَلَهُ أَنْ يَعِظَهُ «لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ الْعَمَل»[5]شخصی خدمت امیرالمؤمنین(ع) آمد و از حضرت درخواست کرد تا او را نصیحت کند. حضرت عرض کرد از کسانی نباش که به آخرت امیدوارند اما عملی برای آخرت ندارند.



[1] . بحارالانوار، ج67، باب 53، ص186.

[2] . الملک: 2.

[3] . الحشر: 9.

[4] . بحارالانوار، ج75، باب28، ص369.

[5] . وسائل الشیعه، ج16، باب 10، ص151.

Please publish modules in offcanvas position.