تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامه تفسیر آیه87: «وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَ قَفَّيْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَ أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَ فَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقاً تَقْتُلُونَ»[1]؛ ما به موسى (ع) كتاب (تورات) داديم و بعد از او، پيامبرانى را پشت سر هم فرستاديم و به عيسى بن مريم (ع) دلايل روشن داديم و او را به وسيله روح القدس تأييد كرديم. آيا چنين نيست كه هر زمان، پيامبرى چيزى بر خلاف هواى نفس شما آورد، در برابر او تكبر كرديد (و از ايمان آوردن به او خوددارى نموديد)، پس عده‌اى را تكذيب كرده و جمعى را به قتل رسانديد؟!

 

خداوند متعال در رابطه با بعثت و پشت سر هم فرستادن پیامبران، فرموده است: «ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَى كُلَّ مَا جَاءَ أُمَّةً رَسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُمْ بَعْضاً وَ جَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْداً لِقَوْمٍ لاَ يُؤْمِنُونَ»[2]؛ سپس رسولان خود را يكى پس از ديگرى فرستاديم، هر زمان رسولى براى (هدايت) قومى مى‌آمد، او را تكذيب مى‌كردند، ولى ما اين امّت‏هاى سركش را يكى پس از ديگرى هلاك نموديم و آنها را احاديثى قرار داديم (چنان محو شدند كه تنها نام و گفتگويى از آنان باقى ماند.) دور باد (از رحمت خدا) قومى كه ايمان نمى‌آورند!

 

امیرالمؤمنین امام علی (ع) نیز در نهج‏البلاغه، در تشریح هدف بعثت پیامبران الهی فرموده است: «فَبَعَثَ‏ فِيهِمْ‏ رُسُلَهُ‏ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُول»‏^[3]؛ پس [خداوند] رسولان خود را در ميان آنان برانگيخت و پيامبرانش را پياپى به سوى ايشان فرستاد، تا از آنان بخواهند عهد الهى را كه در فطرتشان نهاده است، بگزارند و نعمت فراموش شده او را به يادشان آورند و با رساندن پيام الهى حجّت را بر آنان تمام كنند و گنجينه‏هاى نهفته خِردهايشان را در پرتو تعلیماتشان آشکار سازند. پس طبق کلام امام علی (ع)، فلسفه آمدن پیامبران الهی در اعصار و قرون مختلف، یادآوری نعمت‏های الهی و درخواست ادای پیمان فطرت بوده است، یعنی پیامبران الهی آمده‏اند که آن پیمانی که خداوند متعال با بندگان بسته است را یادآوری کنند که بندگان باید تابع اوامر الهی باشند و اینکه بعد از هر پیامبری، پیامبر دیگری می‏آمده است، به این خاطر بوده است که زحمات پیامبر قبلی هدر نرود و فراموش نشود.

 

اما بعد از پیامبر گرامی اسلام (ص) ارسال رُسل متوقف شد و امامان معصوم (ع) همان نقش پیامبران را ایفا کردند و احکام و قوانین الهی را تبلیغ کردند و در زمان غیبت امام زمان (عج) نیز هرچند که نور آن امام عزیز پرتو افکن است و انسان‏ها از پرتوهای نور وجودی ایشان بهره‏مند می‏شوند، لکن استمرار حرکت امامت بر دوش علما و صُلحا نهاده شده است و علما و صلحا مبلغان دین الهی می‏باشند تا زمانی که عصر ظهور حضرت حجة بن الحسن (عج) فرا برسد.

 

سؤال: مقصود از روح القُدُس چیست؟

 

پاسخ: مفسران در رابطه با روح القُدس تفسیرهای گوناگونی ارائه کرده‏اند؛

 

اول، اینکه بعضی گفته‏اند که مقصود از روح القُدس، جبرئیل است، یعنی خداوند متعال به وسیله جبرئیل، حضرت عیسی (ع) را تأیید کرده است. بنا بر این معنی، معنای آیه مورد بحث، چنین خواهد بود که خداوند متعال حضرت عیسی (ع) را به وسیله جبرئیل تأیید کرده است. شاهد این قول، این آیه شریفه است: «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هُدًى وَ بُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ»[4]؛ بگو، روح القدس آن را از جانب پروردگارت به حقّ نازل كرده تا افراد با ايمان را ثابت قدم گرداند و هدايت و بشارتى است براى عموم مسلمانان!

 

اما دلیل اینکه به جبرئیل، روح القُدس گفته می‏شود، این است که جنبه روحانیت در فرشتگان، مسأله روشنی است لذا اطلاق کلمه روح بر آنان صحیح است چون بُعد روحانی و معنوی دارند و اضافه روح به القُدس، به قداست و پاکی فوق‏العاده جبرئیل اشاره دارد، بنابراین، جبرئیل، هم بُعد روحانی دارد و هم بُعد قدسی و پاکی دارد.

 

دوم، اینکه بعضی دیگر از مفسران معتقدند که روح القُدُس، همان نیروی غیبی است که حضرت عیسی (ع) را تأیید کرده است و حضرت عیسی (ع) با همان نیروی مرموز الهی مردگان را به فرمان خداوند متعال زنده می‏کرد و مریض‏ها را شفا می‏داد. البته این نیروی غیبی به صورت ضعیف‏تر در همه مؤمنان با تفاوت درجات ایمان وجود دارد و گاهی کارهایی از افراد مؤمن سر می‏زند که موجب تعجب دیگران می‏شود و این به خاطر پیوستگی و ارتباطی است که شخص با خداوند متعال دارد و امدادهای الهی چنین انسانی را در انجام کارهای سخت و مشکل، کمک می‏کند. بنابراین، امدادهای غیبی شامل حال پیامبران الهی، اولیاء الله و بندگان مؤمن می‎‏شود و در خیلی از موارد این امداد غیبی باعث می‏شود که انسان گرفتارِ گناه نشود. در حدیث آمده است که امام رضا (ع) بعد از خواندن اشعار دعبل خزاعی، فرمود: «يَا خُزَاعِيُّ نَطَقَ رُوحُ الْقُدُسِ عَلَى لِسَانِكَ بِهَذَيْنِ الْبَيْتَيْن»[5]‏؛ ای دعبل خزاعی این روح القدس بود که این دو بیت را بر زبان تو جاری کرد. این تعبیر، کنایه از امداد غیبی دارد.

 

سوم، اینکه بعضی دیگر از مفسران نیز روح القُدُس را به معنای انجیل تفسیر کرده‏اند و گفته‏اند که منظور این است که خداوند متعال، حضرت عیسی (ع) را به کتاب انجیل تأیید کرده است.

 

به نظر می‏رسد که دو تفسیر اولی که ارائه شد، صحیح‏تر باشند.

 

«الحمد لله رب العالمین»