تفسیر

ادامه تفسیر آیه 97: «قُلْ مَنْ كَانَ عَدُوّاً لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدًى وَ بُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ»[1]؛ [آنها مى‌گويند: «چون فرشته‌اى كه وحى را بر تو نازل مى‌كند، جبرئيل است و ما با جبرئيل دشمن هستيم، به تو ايمان نمى‌آوريم!»] بگو: «كسى كه دشمن جبرئيل باشد [در حقيقت دشمن خداست] چرا كه او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل كرده است؛ در حالى كه كتب آسمانى پيشين را تصديق مى‌كند و هدايت و بشارت است براى مؤمنان».

فرق بین إذن و اجازه چیست؟ در چه مواردی «إذن» به کار می‏رود و در چه مواردی «إجازه» به کار می‏رود؟

«إذن» انجام دادن کاری با هماهنگی و دستور قبلی است ولی «إجازه» به معنای رخصت گرفتن بعد از انجام کار است لذا إذن از اجازه بهتر است.

منظور از «بإذن الله» در آیه مورد بحث، این است که جبرئیل، کاری را بدون إذن الهی انجام نداده است، بلکه کاری را که انجام داده است با هماهنگی حضرت حق انجام داده است. بنابراین، جبرئیل قرآن را به دستور خداوند متعال و به إذن خداوند بر قلب پیامبر اکرم (ص) نازل کرده است در نتیجه، جبرئیل در فرایند وحی فقط به وظیفه‏ای که از جانب خداوند متعال به او محوّل شده بود، عمل کرده است و بدون اذن الهی کاری را انجام نداده است.

دلیل منازعه یهودیان با جبرئیل

از آیه مورد بحث (آیه 97 بقره) و آیات دیگر قرآن استفاده می‏شود که منازعه یهودیان با جبرئیل بر سر مسأله نزول وحی بوده است زیرا یهودیان خود را نژادِ برتر می‏دانستند و مطمئن بودند که آخرین وحی بر پیامبری از پیامبران بنی‏اسرائیل نازل خواهد شد و یقین داشتند که شرافت خاتمیّت پیامبران الهی به قوم بنی‏اسرائیل می‏رسد لذا وقتی فهمیدند که پیامبر خاتم از عرب است ناراحت شدند و وقتی حضرت محمد (ص) به پیامبری مبعوث شد، نتوانستند این حقیقت را بپذیرند که شخصی عرب که اُمّی و درس نخوانده بود به عنوان خاتم پیامبران برگزیده شده است در نتیجه، کینه و دشمنی با جبرئیل را به دل گرفتند و به همین خاطر با پیامبر (ص) به مقابله برخواستند و این مقابله با اسلام و پیامبر اسلام (ص) تا روز قیامت ادامه خواهد داشت.

در نقد این عقیده‎ی غیر عاقلانه و غیر حکیمانه، به یهودیان گفته می‏شود که جبرئیل، روح الأمین است، همان فرشته‏ای که فرشته برتر الهی است و خداوند متعال درباره او فرموده است: «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ»[2] و باز در آیه‏ای دیگر فرموده است: «مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ»[3]؛ [جبرئیل] در آسمان‏ها مورد اطاعت (فرشتگان) و امين است! و همچنین، تعبیر روح القُدُس درباره او به کار رفته است؛ «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ...»[4].

متأسفانه یکی از تهمت‏های وهّابیون به شیعه این است که می‏گویند که شیعیان وقتی در آخر نماز سلام می‏دهند، سه بار دست‏های خود را بلند می‏کنند و می‏گویند: «خانَ الأمین» و منظورشان این است که بنا بر این بوده است که جبرئیل قرآن را بر علی (ع) نازل کند ولی خیانت کرده است و آن را بر پیامبر (ص) نازل کرده است.

«الحمد لله رب العالمین»