.

من وصایا رسول الله (ص) لعلی (ع): «يَا عَلِيُّ وَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ الْوَضِيعَ فِي قَعْرِ بِئْرٍ لَبَعَثَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِلَيْهِ‏ رِيحاً تَرْفَعُهُ فَوْقَ الْأَخْيَارِ فِي دَوْلَةِ الْأَشْرَار»^[1].

رسول گرامی اسلام (ص) در روایت مذکور، به علی (ع) فرموده است که اى على! به خدا قسم كه اگر شخص فروتن در قعر چاهى باشد، خداوند عزّ و جلّ بادى مى فرستد تا او را در دولت بدكاران، در رأس نيكان قرار دهد.

منظور این است که انسانِ فروتن و متواضع، از جایگاه عظیم و والایی نزد خداوند متعال برخوردار است تا جایی که اگر در قعر چاه گرفتار شده باشد خداوند متعال گردبادی می‏فرستد تا او را بالا آورد، یعنی اگر انسانی که فروتن است در شرایط سختی قرار بگیرد، خداوند او را رُشد می‏دهد و بین مردم عزیز می‏کند و در دولتی که حاکمان ظلم حکومت می‏کنند او را به موقعیتی می‏رساند که بالاتر از جایگاه و منزلتِ أخیار و پاکان باشد.

بسیار مشاهده شده است که خداوند متعال افرادی را که کِبر و غرور در پیش گرفته بودند و در یک مقطعی، برای خودشان برو و بیایی داشتند و دیگران را به حساب نمی‏آوردند و برای آنان حرمت قائل نمی‏شدند، ذلیل کرده است و در همین دنیا از اوج به زیر کشیده شده‏اند، اما افرادی نیز بوده‏اند که در عین حال که از علم و موقعیت یا مال و ثروت برخوردار بوده‏اند، علم و موقعیتشان آنان را مغرور نساخته و فروتنی و تواضع پیشه کرده‏اند و خداوند متعال در همین دنیا آنان را عزّت داده است و وجودشان مایه برکت برای دیگران بوده است.

رسول اکرم (ص) فرموده است: «مَنْ‏ تَوَاضَعَ‏ لِلَّهِ‏ رَفَعَهُ‏ اللَّه»‏^[2]؛ هر کس که به خاطر خدا توضع کند، خداوند متعال او را بالا می‏برد.

بعضی افراد گاهی خودشان را پیش هر کس و ناکسی کوچک می‏کنند، در حالی که خداوند متعال این را نمی‏پسندد لذا انسان باید فقط به خاطر خداوند متعال تواضع پیشه کند و نباید به خاطر مطامع دنیوی خودش را در پیش هر کسی کوچک کند و خودش را ذلیل کند زیرا چنین تواضعی که بوی تملّق می‏دهد، مورد رضایت خداوند متعال نیست و تواضعِ ارزشمند، تواضعی است که به خاطر خداوند باشد.

خداوند نمی‏پسندد که مؤمن خود را به خاطر مال دنیا در مقابل دیگران کوچک و ذلیل کند و لذا انسان فقط باید در پیشگاه خداوند متعال خودش را کوچک نماید و فقط به درگاه خداوند متعال عرض نیاز کند و سعی کند که برای خداوند بندگی کند چرا که همان‏گونه که در روایات آمده است، کسی که بندگی خداوند متعال را به جای آورد، دیگران در مقابل او خضوع خواهند کرد.

خداوند متعال فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لاَئِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»[3]؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! هر كس از شما، از آيين خود بازگردد (به خدا زيانى نمى‌رساند)، خداوند جمعيّتى را مى‌آورد كه آنها را دوست دارد و آنان (نيز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع و در برابر كافران سرسخت و نيرومندند؛ آنها در راه خدا جهاد مى‌كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى هراسى ندارند. اين، فضل خداست كه به هر كس بخواهد (و شايسته ببيند) مى‌دهد  و (فضل) خدا وسيع و خداوند داناست.

همچنین، فرموده است: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ...»[4]؛ محمّد(ص) فرستاده خداست؛ و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند... .

امیرالمؤمنین؛ امام علی بن ابیطالب (ع) نیز در مقابل دشمن، سرسخت بود و سُستی به خرج نمی‏داد، ولی در مقابل مستمندان و ضعیفان متواضعانه برخورد می‏کرد و صورتش را نزدیک آتش می‏برد و به خود نهیب می‏زند که این آتش را بچش تا از حال یتیمان و بینوایان غافل نشوی و دست به سر یتیم می‏کشد و از آنان طلب حلالیّت می‏کند. برای ایتام و مستمندان شبانه و مخفیانه شیر و غذا می‏برد و لذا وقتی مولای متقیان در بستر شهادت قرار گرفت و بچه‏های یتیم خبردار شدند که شیر برای زخم علی (ع) خوب است ظرف‏ها را پُر از شیر کردند و به درب خانه امیرالمؤمنین (ع) بردند.