درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی: عرق جنب از حرام مسئله 206 تاریخ: 9 دی 1391 موضوع جزئی: حکم عرق جنب از حرام در حال غسل مصادف با: 15 صفر 1434 سال: چهارم جلسه: 45 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
مسئله 206: «العرق الخارج منه حال الإغتسال قبل تمامه نجسٌ و لهذا فلیغتسل فی الماء البارد و إن لم یتمکن فالیرتمس فی الماء الحارّ و ینوی الغسل حال الخروج أو یحرّک بدنه تحت الماء بقصد الغُسل».
مبنای مرحوم سید، نجاست عرق جنب از حرام است ولی نظر ما این شد که شخص اگر عرق جنب از حرام به همراه داشته باشد احتیاط این است که با آن حالت نماز نخواند. ایشان میفرماید: اگر کسی از حرام، جنب شد و بخواهد غسل کند، و در حال غسل کردن و قبل از تمام شدن غسل، عرقی از بدن او خارج شد، این عرق نجس است، پس معنای کلام این شد که عرق، قبل از جنب از حرام مشکلی ندارد ولی عرق در حال جنابت و بعد از جنابت نجس است، بنابراین اگر کسی قبل از اینکه غسل او تمام شود عرق کرد، عرق او نجس است لذا باید با آب سرد غسل کند تا عرق نکند و اگر تمکن از غسل کردن با آب سرد نداشت، با آب گرم و به صورت ارتماسی غسل کند و در حال خروج از آب نیت غسل کند که با این ارتماس، هم رفع خبث میشود و هم رفع حدث، یا اینکه وقتی زیر آب است بدنش را به نیت غسل حرکت دهد که این حرکت بدن متفاوت است با لحظهای که زیر آب رفته، یعنی زیر آب رفتن را به عنوان رفع الخبث و حرکت بدن را به عنوان غسل تلقی کند.
سؤال: عرقی که در حال اغتسال و قبل از اتمام غسل، از جنب خارج میشود چه حکمی دارد؟
پاسخ: در اینجا دو مبنا وجود دارد؛ یکی مبنای مرحوم سید و کسانی است که از ایشان تبعیت کردهاند که عرق جنب از حرام را نجس میدانند و مبنای دیگر میگویند: ادله دال بر نجاست عرق جنب از حرام، تمام نیست بنابراین مبنا را بر طهارت عرق جنب از حرام میگذارند.
بر مبنای کسانی که عرق جنب از حرام را نجس میدانند عرقی که در حال اغتسال و قبل از اتمام غسل از جنب خارج میشود نجس است؛ زیرا ارتفاع نجاست به تمام شدن غسل است، یعنی تا زمانی که غسل تحقق پیدا نکرده و حکم مطهر بودن بار نشده همچنان آن شخص، جنب تلقی میشود و چون جنب تلقی میشود، عرقی که از بدنش خارج شده، نجس است اما اگر غسل تحقق پیدا کرد، رفع الحدث میشود و از عنوان جنب بودن خارج میشود که عرق او بعد از غسل، عرق جنب از حرام نیست، یعنی با انجام غسل رفع حدث و پاک شده در نتیجه خبثی وجود ندارد که بخواهد مشکل ایجاد کند. بنابراین طبق مبنای مرحوم سید و تابعینش، نجاست دائر مدار جنابت است، یعنی تا زمانی که جنابت هست، نجاست هم باقی است و مادامی که غسل انجام نشده جنابت وجود دارد لذا اگر غسل انجام شد و بعد از آن، عرق خارج شد، بر این عرق، عرق جنب از حرام صدق نمیکند و نجس نیست لذا مس قرآن توسط جنب از حرام در حال غسل و قبل از اتمام آن، جایز نیست. بنابراین اگر در آب سرد غسل کند عرق نمیکند و مشکلی هم بوجود نمیآید.
حال اگر کسی بخواهد در آب گرم غسل کند که عادتاً موجب عرق کردن انسان میشود، در اینجا دو مبنا وجود دارد؛ یک مبنا این است که ما ارتماس واحد (انسان خودش را در آب بیندازد به گونهای که آب تمام بدن را فرا بگیرد) را در شستن و غسل کافی بدانیم، یعنی بگوییم بر این ارتماس، هم غَسل (شستن) و هم غُسل صدق میکند، و هم نجاست و هم حدث با این ارتماس دفعةً واحدةً از بین میرود و «اتحاد زمانی» بین این دو مشلکی ایجاد نمیکند، یعنی تقدم رتبی را کافی بدانیم نه تقدم ترتیبی رفع الخبث علی رفع الحدث، یعنی بگوییم رفع الخبث رتبةً بر رفع الحدث مقدم است؛ چون زمانی رفع الحدث میشود که بدن پاک باشد و تقدم رتبی رفع الخبث بر رفع الحدث کفایت میکند ولو آن که تقدم ترتیبی نیست که مثلاً گفته شود این مربوط به رفع الخبث و آن دیگری مربوط به رفع الحدث است؛ چون فرض این است که این اتفاق دفعةً واحدةً رخ داده و حالت ارتماس یک بار از آن شخص صادر شده است. پس اگر مبنا بر کفایت تقدم رتبی باشد در این صورت اگر کسی غسل ارتماسی انجام داد- ولو «اتحاد زمانی» وجود دارد - با این غسل، هم رفع خبث میشود و هم رفع حدث.
اما اگر تقدم رتبی کافی نباشد و معتقد شدیم که طهارت از خبث بر طهارت از حدث مقدم است؛ چون چنین تقدمی در خارج محقق نشده، غسل انجام شده صحیح نیست؛ زیرا جنابت مرتفع نشده و ما گفتیم طهارت و نجاست دائر مدار وجود و عدم وجود جنابت است، یعنی تا زمانی که جنابت مرتفع نشده باشد غسل محقق نشده و با عدم تحقق غسل، طهارت هم محقق نمیشود.
البته مرحوم سید، تقدم رتبی را کافی میداند و تعبیر ایشان که میفرماید: «و إن لم یتمکن فالیرتمس فی الماء الحارّ و ینوی الغسل حال الخروج أو یحرّک بدنه تحت الماء بقصد الغُسل» دال بر این است که تقدم رتبی، کفایت میکند و ظاهر عبارت این است که به ارتماس مجدد نیاز نیست و به همان یک مرتبه، هم رفع خبث میشود و هم رفع حدث.
ممکن است گفته شود در اینجا دو ارتماس صورت گرفته؛ یکی با زیر آب رفتن و دیگری با خروج از آب که نیت غسل میکند ولی اینگونه نیست، زیرا عرف این دو را یک ارتماس میداند نه بیشتر. و ممکن است گفته شود اینکه مرحوم سید فرمودند «بدنش را زیر آب به قصد غسل حرکت دهد» ارتماس جدید است، که در پاسخ گفته میشود از نظر عرف، ارتماس جدید بر آن صادق نیست و استمرار همان ارتماس قبلی است.
بحث جلسه آینده: تتمه این مطلب همراه با نظر مختار را انشاء الله در جلسه آینده ذکر خواهیم کرد.
«والحمد لله رب العالمین»