درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی: احکام النجاسة تاریخ: 9 ادیبهشت 1393 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
خلاصه جلسه گذشته:
عرض کردیم در مورد فرع دوم از مسئله280 سه قول وجود دارد:
قول اول: در همان لباس نجس نماز بخواند.
قول دوم: عریان نماز بخواند.
قول سوم: مخیر است بین اینکه عریان لباس نماز بخواند یا در لباس نجس.
ما دو طایفه از اخبار را مطرح کردیم؛ یک طایفه بر نماز خواندن در همان لباس نجس دلالت میکرد و طایفه دوم بر نماز خواندن با حالت عریان دلالت میکرد. همچنین در مورد جمع بین اخبار مواردی را بیان کردیم:
اولین جمعی که بیان کردیم جمعی بود که از طرف شیخ طوسی مطرح شده بود، ایشان طایفه اول از روایات را که گفته بود نماز خواندن در لباس نجس جایز است بر عدم تمکن از بیرون آوردن لباس و طایفه دوم را بر حالت اختیار حمل کرده بود.
گفتیم این جمع تبرعی است و شاهدی ندارد و حمل کردن روایات طایفه اول بر صورت نماز میت هم دلیلی نداشت، همچنین در مورد حمل کردن صحیحه علی بن جعفر«...فَأَصَابَ ثَوْباً نِصْفُهُ دَمٌ أَوْ كُلُّهُ دَمٌ يُصَلِّي فِيهِ أَوْ يُصَلِّي عُرْيَاناً قَالَ إِنْ وَجَدَ مَاءً غَسَلَهُ وَ إِنْ لَمْ يَجِدْ مَاءً صَلَّى فِيهِ وَ لَمْ يُصَلِّ عُرْيَاناً»[1] بر خون ماهی هم گفتیم قرینهای براین حملها نداریم.
مرحوم شیخ حر عاملی هم در کتاب وسائل الشیعه فرموده: بین روایات دسته اول و دوم جمع میکنیم و در نتیجه حکم به تخییر میدهیم و مرحوم آیت الله خویی هم این تفصیل را پذیرفتهاند.
مرحوم آیت الله خویی فرموده: اگر قائل به تخییر شویم به این معناست که مکلف مخییر است نمازش را در لباس نجس بخواند و یا عاریاً بخواند، چون طایفه اول که نماز در لباس نجس دلالت بر خواندن میکرد صراحت دارد به نماز خواندن در لباس نجس، البته مقتضی اطلاق روایات و اینکه عِدلی برای آن روایات مطرح نشده هم مؤکد این نکته است که در لباس نجس نماز بخواند و طایفه دوم هم صریح است در اینکه شخص عاریاً نماز بخواند، پس اگر ما از ظاهر این روایات دست برداریم ملکف مخیر است بین اینکه در لباس نجس نماز بخواند یا عاریاً.
به مرحوم خویی و شیخ حر عاملی عرض میکنیم این درصورتی است که قرینهای بر خلاف روایات طائفه اول نباشد در حالی که در صحیحه علی بن جعفر قرینه بر خلاف داریم «صلی فیه و لم یصل عریاناً» چون امام (ع) در این روایت میفرمایند: به صورت عریان نماز نخواند لذا با توجه به این روایت جایی برای تخییر نمیماند، چون اگر ما نهی را بر ارشاد کنیم حمل دلالت بر فساد دارد لذا اگر با حالت عریان نماز بخواند نمازش باطل است.
نتیجه اینکه راهی برای جمع دلالی بین این روایات وجود ندارد لذا باید به مرجحات سندی رجوع شود که روایات طایفه دوم سنداً قویتر از طایفه اول هستند و روایات طایفه اول سنداً ضعیف هستند؛ چون:
اولاً: دو روایت مذکور در طایفه اول مضمره هستند لذا سند این دو روایت ضعیف است و یاری مقابله با روایات صحیحه را ندارند.
ثانیاً: ممکن است گفته شود چرا روایت سماعه را ضعیف شمردید؟ عرض میکنیم که شأن سماعه غیر از محمد بن مسلم و زراره است زیرا این دو بزرگوار فقط از امام (ع) روایت نقل میکنند و حتی روایات مضمرهای که از این دو بزرگوار نقل شده پذیرفته شده است در صورتی که ممکن است سماعه از غیر امام (ع) هم روایت کرده باشد.
ثالثاً: لحن این دو روایت مضمره با هم متفاوت است در جایی میفرماید: «قائماً» و در جایی دیگر میفرماید «قائداً».
در مورد روایت محمد بن علی الحلبی هم میگوییم متأسفانه در طریق این روایت شخصی بنام محمد بن عبدالحمید واقع شده که هر چند پدر او که عبدالحمید است مورد وثوق امام (رع) بوده ولی پسرش یعنی محمد بن عبدالحمید مجهول است لذا مورد وثوق نیست.
حق در مسئله:
نتیجه این شد که نماز خواندن در لباس نجس در صورتی که امکان بیرون آوردن آن هم وجود داشته باشد جایز است.
مسئله 281 :«إذا كان عنده ثوبان يعلم بنجاسة أحدهما يكرّر الصلاة، و إن لم يتمكن إلا من صلاة واحدة يصلي في أحدهما لا عارياً ، والأحوط القضاء خارج الوقت في الآخر أيضاً إن أمكن ، وإلا عارياً».[2]
مرحوم سید (ره) میفرماید: اگر شخص دو لباس داشت و علم اجمالی به نجاست یکی از آن دو داشت باید نماز را در هر دو لباس بخواند و اگر امکان دو نماز در دو لباس نبود پس یک نماز در یکی از لباسها بخواند ولی حق ندارد نمازش را عاریاً بخواند، و احتیاط این است که در خارج وقت نمازش را قضاء کند و الا اگر امکان نماز خواندن در هیچ کدام از دو لباس نجس وجود نداشته باشد نمازش را عاریاً بخواند.
در علم اصول خواندهایم «العلم الاجمالی کالعلم التفصلی منجز لتکلیف » لذا وقتی علم اجمالی داریم که یکی از دو لباس نجس است برای اینکه فراق ذمه حاصل شود باید در هر دو لباس نماز خوانده شود، بعد که دو نماز در دو لباس نماز خواند ذمهاش مبری میشود.
نکته: اگر مکلف بتواند یکی از دو لباس را بشوید و در آن نماز بخواند قطع به فراق ذمه پیدا میکند چون قطع دارد به اینکه نماز را در لباس پاک خوانده است.
«الحمدلله رب العالمين»