حضرت آیت الله حسینی بوشهری«دامت برکاته» استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای درس اخلاق و تفسیر خود با بیان نکات اخلاقی فرمودند:قال رسول الله (ص): «يَأْتِي زَمَانٌ يَذُوبُ فِيهِ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ كَمَا يَذُوبُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ»، قِيلَ: بِمَ ذَلِكَ؟ قَالَ: «مِمَّا يَرَى مِنَ الْمُنْكَرِ لَا يَسْتَطِيعُ تَغْيِيرَه»[1].
رسول گرامی اسلام در روایت مذکور، فرموده است که زمانی بر مردم فرا می رسد که قلب مؤمن ذوب می شود، همانند نمک که در آب حل می شود، عرض شد که دلیل آن چیست؟ آن حضرت (ص) فرمود که چون منکراتی را می بیند که توانایی بر تغییر آنان ندارد.
یکی از مصادیق روایت مذکور، وضعیت کنونی جامعه است که انسان صحنه های أسفباری را مشاهده میکند و غصه میخورد و اگر بی تفاوت نباشد و تذکر بدهد، نه تنها مؤثر واقع نمی شود، بلکه توهین می شنود و بعضاً مورد حمله قرار میگید لذا از مسؤولین انتظار می رود که از دستگاه های تحت نظر خود شروع کنند و تذکرات لازم را بدهند و فرهنگ سازی کنند تا شئونات اسلامی را رعایت کنند تا در پی آن، کمکم وضعیت جامعه نیز اصلاح گردد و از کسانی که نسبت به وضعیت فرهنگی جامعه بی تفاوت نیستند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند نیز حمایت کنند.
قال رسول الله (ص) فی کلام آخر: «مَن رأی منکم منکراً فلیُغَیِّرهُ بِیَدِه فإن لم یستطِع فبلسانه فإن لم یستطِع فَبقلبِه ان ذلک اضعف الإیمان»[2].
رسول اکرم (ص)، فرموده است که هر کسی که منکری را دید باید آن را تغییر بدهد و اگر قدرت بر تغییر آن ندارد، پس با زبانش [متذکر شود] و اگر با زبان نیز نمیتواند، با قلبش [از آن منکر منزجر باشد] که این ضعیفترین مرتبه ایمان است.
بنابراین، انسان باید نسبت به دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر بی تفاوت نباشد و کمترین کاری که باید انجام بدهد، این است که حداقل قلباً از منکر انجام شده ناراحت باشد. امیرالمؤمنین امام علی (ع) فرموده است: « أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَنْ نَلْقَى أَهْلَ الْمَعَاصِي بِوُجُوهٍ مُكْفَهِرَّة»[3]؛ رسول اکرم (ص) به ما امر کرد که اهل معصیت را با چهره های عبوس ملاقات کنیم [، یعنی ناراحتی در چهره ما ظاهر باشد]. بنابراین، انسان حق ندارد که نسبت به منکری که دیگران مرتکب میشوند بیتفاوت باشد و بگوید چون بقیه بیتفاوتند، پس من نیز از باب همرنگی با بقیه جامعه بی تفاوت باشم.
بله! ممکن است که برای تغییر یک فرهنگ، یک نفر نتواند کاری از پیش برَد و صدای او به جایی نرسد و لذا می طلبد که امّت به پا خیزد، لکن انسان مأمور به وظیفه است، یعنی باید وظیفه اش را انجام بدهد، هرچند که به ظاهر صدای او به جایی نرسد و چیزی را تغییر ندهد.
خداوند متعال فرموده است: «وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[4]؛ بايد از ميان شما، جمعى دعوت به نيكى و امر به معروف و نهى از منكر كنند و آنها، همان رستگارانند.
[1]. مسعود بن عيسى، ورام بن أبي فراس، مجموعة وَرّام، ج2، ص32.
[2]. محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج12، ص192.
[3]. کلینی، الکافی (ط- الإسلامیة)، ج5، ص59.
[4]. «آل عمران»:104.