تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامه تفسیر آیه86: «أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَ لاَ هُمْ يُنْصَرُونَ»[1]؛ اينها همان كسانی می‏باشند كه آخرت را به زندگى دنيا فروخته‌اند؛ از اين رو عذاب آنها تخفيف داده نمى‌شود و كسى آنها را يارى نخواهد كرد.

 

عرض شد که حیات دنیوی، مجازی است و حیات حقیقی و واقعی در آخرت است و کسی که حیات حقیقی آخرت را با حیات مجازی دنیوی معاوضه می‏کند همانند کودکی است که گردنبندی طلا دارد، ولی چون از ارزش واقعی آن خبر ندارد، حاضر می‏شود که آن را با چند عدد اسباب بازی معاوضه ‏کند.

 

رسول اکرم (ص) در رابطه با مذمت دنیا فرموده است: «لَا تَجْعَلْ‏ مُصِيبَتَنَا فِي‏ دِينِنَا وَ لَا تَجْعَلِ الدُّنْيَا أَكْبَرَ هَمِّنَا وَ لَا مَبْلَغَ عِلْمِنَا»[2]؛ خدایا مصيبت ما را در دين ما قرار نده و دنيا را بزرگترین همّ و غم ما و نهایتِ علم ما قرار مده.

 

دین نه کناره‏گیری کامل از دنیا را توصیه می‏کند که به رهبانیت ختم شود و نه روی‏آوردن کامل به دنیا را توصیه می‏کند که دنیا همه چیز انسان شود و تمام همّ و غم انسان، دنیا گردد و از آخرت به کلّی فراموش کند، بلکه دین روش میانه را توصیه می‏کند لذا انسان باید مواظب باشد تا نه به ترک مطلق، نسبت به دنیا مبتلا شود و نه به لذّت خواهی مطلق، نسبت به دنیا مبتلا شود. پس با اینکه لذّت‏های دنیوی، مجازی و لذّت واقعی در آخرت است، لکن این دلیل نمی‏شود که انسان به طور کلی دنیا را رها کند زیرا دنیا مزرعه آخرت است و انبیاء الهی و اولیاء الهی در همین دنیا منشأ خیرات و برکات زیادی بوده‏اند و خیلی از افراد توشه خود را از همین دنیا برداشته‏اند لذا انسان باید مواظب باشد که دنیا‏گریزی در او به وجود نیاید و نه افراط پیشه کند و نه تفریط را در پیش گیرد بلکه باید حد وسط را رعایت کند و میانه‏رو باشد. اسلام نیز مسلمانان را به میانه‏رو بودن سفارش کرده است، خداوند متعال در این رابطه فرموده است: «وَ ابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لاَ تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ أَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ»[3]؛ و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره‌ات را از دنيا فراموش مكن و همان‌گونه كه خدا به تو نيكى كرده، نيكى كن و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!

 

بنابراین، انسان باید رسیدن به آخرت را هدف اصلی خود قرار دهد، لکن از دنیا نیز برای رسیدن به آخرت بهره بگیرد و این‏گونه نباشد که به طور کلی دنیا را کنار بگذارد و رهبانیت پیشه کند.

 

امام علی (ع) نیز فرموده است: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا الدُّنْيَا دَارُ مَجَازٍإ وَ الْآخِرَةُ دَارُ قَرَارٍ فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّكُمْ لِمَقَرِّكُمْ وَ لَا تَهْتِكُوا أَسْتَارَكُمْ عِنْدَ مَنْ يَعْلَمُ أَسْرَارَكُمْ وَ أَخْرِجُوا مِنَ الدُّنْيَا قُلُوبَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَخْرُجَ مِنْهَا أَبْدَانُكُم»‏^[4]؛ ای مردم، دنیا خانه مجازی و آخرت، خانه همیشگی است، پس از این گذرگاه، برای آن مکان همیشگی توشه بردارید.

 

بنابراین، درست زندگی کردن در این دنیا و استفاده صحیح از دنیا، امری است که از طرف دین نیز توصیه شده است و آموزه‏های دین مختص عالَمِ آخرت نیست، بلکه دین برای زندگی دنیوی نیز توصیه‏ها و برنامه‏هایی را ارائه داده است که انسان باید سعی کند دستورات دین را در رابطه با زندگی دنیوی خود نیز به کار بندد و آخرت خود را در همین دنیا بسازد. خداوند متعال فرموده است: «...رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ»[5]‏؛ خدایا در دنیا و آخرت به ما نیک عطا کن و ما را از عذاب آتش نگاه دار. منظور این است که انسان هم باید دنیا را از خدا بخواهد و هم آخرت را بخواهد و این گونه نباشد که به طور کلی از دنیا دوری گزیند.

 

خداوند متعال در آخر آیه مورد بحث (آیه86 بقره)، فرموده است که کسانی که آخرت خویش را به دنیا فروختند، عذابشان تخفیف داده نمی‏شود و کسی آنها را یاری نخواهد کرد.

 

در دنیا ممکن است که به مجرم تخفیف داده شود یا عفو شامل حال او شود، ولی آخرت این‏گونه نیست و کسانی که به طور کلی به دنیا پرداخته‏اند و آخرت را رها کرده‏اند باید در انتظار عذاب الهی باشند و هیچ تخفیفی به آنها داده نخواهد شد و کسی به دادشان نخواهد رسید و شفاعت شامل حالشان نخواهد شد. خداوند متعال فرموده است: «وَ كَمْ مِنْ مَلَكٍ فِي السَّمَاوَاتِ لاَ تُغْنِي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئاً إِلاَّ مِنْ بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ يَشَاءُ وَ يَرْضَى»[6]؛ و چه بسيار فرشتگان آسمان‏ها كه شفاعت آنها سودى نمى‌بخشد مگر پس از آنكه خدا براى هر كس بخواهد و راضى باشد اجازه (شفاعت) دهد!   

 

بنابراین، انسان باید سعی کند که روشی میانه را انتخاب کند و آخرت را اصل قرار دهد، لکن به طور کلی از دنیا فاصله نگیرد و رهبانیّت پیشه نکند، در عین حال باید مواظب باشد که دلبسته به دنیا نشود و آخرت خود را به دنیا نفروشد، بلکه دنیا را وسیله رسیدن به آخرت قرار دهد.

 

«الحمد لله رب العالمین»