تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تفسیر آیه90: «بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يَكْفُرُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْياً أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَ لِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُهِينٌ»[1]؛ ولى آنها در مقابل بهاى بدى، خود را فروختند كه به ناروا، به آياتى كه خدا فرستاده بود، كافر شدند و معترض بودند که چرا خداوند به فضل خويش، بر هر كس از بندگانش بخواهد، آيات خود را نازل مى‌كند؟! از اين رو به خشمى بعد از خشمى (از سوى خدا) گرفتار شدند و براى كافران مجازاتى خواركننده است.

 

در جلسه گذشته عرض شد که یهودیان، شخصیت و عزّت نفس خود را به بهای بی‏ارزشی فروختند و آخرت خود را فدای دنیایشان نمودند. همچنین، عرض شد که همان‏گونه که در روایات آمده است، دنیا به منزله بازاری است که عده‏ای سود برده‏اند و عده‏ای نیز دچار زیان و ضرر شده‏اند.

 

دنیا برای اولیاء الهی تجارت‏خانه‏ای است که رحمت الهی را در آن کسب می‏کنند، در روایت آمده است: «إِنَّ الدُّنْيَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ عَافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا، مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ اكْتَسَبُوا فِيهَا الرَّحْمَةَ وَ رَبِحُوا فِيهَا الْجَنَّة»[2]؛ دنيا براى كسى كه گفتارش را راست انگارد، سراى راستى است و براى كسى كه حقيقت آن را دريابد، سراى عافيت است و براى كسى كه از آن براى آخرتش توشه برگيرد، سراى توانگرى است و براى كسى كه از آن پند پذيرد، سراى اندرز و موعظه است. دنيا مسجد دوستان، مصلاى ملائكه خدا، محل نزول وحى خدا و تجارت‏خانه دوستان خداوند است كه در آن آمرزش خداوند را به دست می‏آورند و بهشت نصیبشان می‏شود.

 

اما انسان‏های دنیا طلب، چیزی جز زیان و ضرر شامل حالشان نخواهد شد. خداوند متعال فرموده است: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَال* الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً»[3]؛ بگو: «آيا به شما خبر دهيم كه زيانكارترين (مردم) در كارها، چه كسانى هستند؟»* «آنها كه تلاش‏هايشان در زندگى دنيا گم (و نابود) شده؛ با اين حال، مى‌پندارند كار نيك انجام مى‌دهند!».

 

گران‏ترین و مهم‏ترین خیری که در مجموعه کائنات وجود دارد نفسِ نفیس انسان است و بهای دنیا چیزی جزء رضوان الهی، قرب خداوندی و بهشت برین نیست. گاهی انسان، نفسِ نفیسش را می‏دهد و چیز ارزشمندی را می‏گیرد و گاهی از اوقات جانش را می‏دهد، اما چیزی نصیبش نمی‏شود.

 

امام علی (ع) فرموده است: «أَلَا حُرٌّ يَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا، إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا»[4]؛ آيا آزاد مردى پيدا مى‌شود كه اين ته مانده دنيا را به اهلش وا گذارد؟ همانا برای جان‏های شما بهایی جز بهشت جاویدان نیست، پس آن را به غیر بهشت نفروشید.

 

در هر بازاری، فروشنده سعی می‏کند که جنس خودش را به قیمتش یا بالاتر از آن بفروشد و در تجارت‏خانه دنیا نیز انسان باید سعی کند که بهای جان و نفس خود را بشناسد و آن را به حراج نگذارد و به بهای اندک نفروشد. بهترین داد و ستد این است که انسان با خداوند متعال معامله کند و خداوند متعال، خوب معامله‏کننده‏ای است و همیشه خریدار وجودِ انسان است و بهای خوبی برای آن می‏پردازد و با اینکه انسان حقیقتاً مالک هیچ چیز نیست و هر چه دارد متعلق به پروردگار عالَم است که به رایگان در اختیار انسان قرار داده است، لکن جان انسان را به گران‏ترین بها می‏خرد و حتی بعد از خریدن و سود بردن انسان، به او تبریک می‏گوید.

 

خداوند متعال فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً فِي التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»[5]؛خداوند از مؤمنان، جان‏ها و اموالشان را خريدارى كرده، كه (در برابرش) بهشت براى آنان باشد؛ (به اين گونه كه) در راه خدا پيكار مى‌كنند، مى‌كشند و كشته مى‌شوند؛ اين وعدۀ حقّى است بر او، كه در تورات و انجيل و قرآن ذكر فرموده و چه كسى از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اكنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدى كه با خدا كرده‌ايد و اين است آن پيروزى بزرگ!

 

در آیه مذکور، خداوند متعال بهشت را بهای جان‏های مؤمنان قرار داده است و در آیه مورد بحث (آیه90 بقره)، خداوند متعال بها و عوضِ نفس و جان گران‏بهایی که یهودیان، خود را به آن فروختند، کفر ورزیدن به وحی الهی مطرح کرده است، یعنی یهودیان جان و نفسشان را به کفر ورزیدن به وحی الهی فروختند و به آنچه خداوند متعال نازل کرده بود، کافر شدند.

 

«الحمد لله رب العالمین»