تفسیر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامه تفسیر آیه90: «بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يَكْفُرُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْياً أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَ لِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُهِينٌ»[1]؛ ولى آنها در مقابل بهاى بدى، خود را فروختند كه به ناروا، به آياتى كه خدا فرستاده بود، كافر شدند و معترض بودند که چرا خداوند به فضل خويش، بر هر كس از بندگانش بخواهد، آيات خود را نازل مى‌كند؟! از اين رو به خشمى بعد از خشمى (از سوى خدا) گرفتار شدند و براى كافران مجازاتى خواركننده است.

 

ناراحتی بنی‏اسرائیل این بود که چرا قرآن بر کسی نازل شده است ک از بنی‏اسرائیل و از آل اسحاق نیست و از آل اسماعیل است، یعنی روح نژادپرستی یهودیان باعث شد که به انزال قرآن از جانب خداوند متعال بر پیامبر اکرم (ص)، اعتراض کنند که چرا خداوند کتابش را به هر کس که بخواهد نازل می‏کند [، یعنی چرا بر بنی‏اسرائیل نازل نکرده است؟].

 

«باء» در لغت به معنای رجوع به امر شر است.

 

نکاتی که در این جلسه در رابطه با آیه مذکور عرض می‏شوند به ترتیب ذیل‏اند؛

 

نکته اول، اینکه نبوت و رسالت فضل الهی می‏باشند که خداوند متعال به هر کسی که بخواهد، می‏دهد. خداوند متعال در آیه مذکور، فرموده است که یهودیان به وحی الهی که یکی از سرمایه‏های بی‏بدیل از جانب خداوند بود، کفر ورزیدند. انگیزه کفر ورزیدن یهودیان به وحی الهی این بود که برای آنها قابل درک نبود که خداوند متعال از فضل خودش بر هر کس که بخواهد لطف و عنایت می‏کند و لذا برایشان سخت بود که پیامبری که قرآن بر او نازل می‏شود از غیر بنی‏اسرائیل باشد لذا نسبت به این فضلی که از طرف خداوند متعال صورت گرفت، کفر ورزیدند و ناسپاس شدند. در دنیای کنونی نیز یهودیان نمی‏توانند پیشرفت جمهوری اسلامی ایران را مشاهده کنند لذا پشت سر هم توطئه می‏کنند تا ایران را از پیشرفت باز دارند و متوقفش سازند.

 

خداوند متعال از نبوت و رسالت به عنوان فضل الهی یاد کرده است که این فضل و عنایت را به هر کسی که بخواهد عنایت می‏کند. خداوند متعال در آیه دیگری نیز فرموده است: «ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ»[2]؛ اين فضل خداست كه به هر كس بخواهد(و شايسته بداند) مى‌بخشد... .

 

واژه «فضل» به معنای زیادی و فراوانی است. فضله نیز به معنای زیادی است. اینکه از نبوت به عنوان فضل یاد می‏شود به این خاطر است که نبوت، نعمت فراوانی است که خداوند متعال بر اساس استحقاق و لیاقت به برخی از بندگانش عنایت می‏کند. این نکته باید توجه شود که انبیاء و پیامبران الهی برتر از انسان نیستند، لکن انسان برترند، به این معنا که فرشته نیستند، ولی در عین انسان بودن، انسان برترند، یعنی انسان‏ها ذو مراتب‏اند و مراتبشان مختلف است و پیامبران، در عین حال که انسان‏اند، انسان‏های برترین‏اند، بدین معنا که این بزرگواران توانمندی‏ها و ظرفیت‏هایی دارند که دیگران ندارند، اما همین بزرگواران نیز نسبت به یکدیگر متفاوت‏اند. خداوند متعال فرموده است: «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ...»[3]؛ بعضى از آن رسولان را بر بعضى ديگر برترى داديم... .

 

خلاصه مطلبی که در نکته اول بیان شد، این شد که بنی‏اسرائیل از اینکه وحی بر پیامبری از غیر بنی‏اسرائیل نازل شود ناراحت شدند و نسبت به این فضل الهی ناسپاسی کردند و کفر ورزیدند و خداوند متعال نیز بر آنان خشم ورزید و عذابش را شامل حالشان کرد.

 

نکته دوم، این است که منظور از «فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ»، خشمِ دو چندانی است که از ناحیه خداوند متعال شامل حال یهودیان شد.

 

بعضی گفته‏اند که منظور از خشمِ دو چندان، این است که دو تا خشم شامل حال بنی‏اسرائیل شد، بعضی دیگر گفته‏اند که منظور، غضب مستمر و پیوسته است که شامل حال یهودیان شده است.

 

بعضی نیز گفته‏اند که خشم اول خداوند متعال بر یهودیان به این خاطر بوده است که با تورات مخالفت کرده بودند زیرا یهودیان با مخالفت با پیامبر (ص) که خداوند وحی را بر او نازل کرده بود، با تورات نیز مخالفت کرده بودند چون در تورات اسم پیامبر آخر الزمان آمده بود و عملاً مقابله با پیامبر (ص)، مقابله با تورات نیز بوده است و خشم دوم خداوند متعال بر یهودیان به خاطر مخالفت آنان با قرآن بوده است.

 

«الحمد لله رب العالمین»