حضرت آیت الله حسینی بوشهری «دامت برکاته»، در ابتدای درس تفسیر خود با روایاتی از امام باقر علیه السلام فرموند: روایت اول: قال مولینا و مقتدینا الإمام الباقر (ع): «إِنَّمَا يُدَاقُ اللَّهُ الْعِبَادَ فِي الْحِسَابِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِي الدُّنْيَا»[1].
امام باقر (ع) در روایت مذکور، فرموده است که خداوند متعال در روز قیامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است، دقت میکند [، یعنی با دقت حسابرسی میکند] و به تعبیر روشنتر، همانگونه که در مَثل آمده است که هر که بامش بیش برفش بیشتر، در اینجا نیز گفته میشود که هر که عقلش بیش، مسؤولیتش سنگینتر است.
عدهای از عقلِ درست و حسابی برخوردار نیستند و لذا مسؤولیتی نیز به آنها محوّل نمیشود و فردای قیامت نیز مورد سؤال و جواب قرار نخواهند گرفت، اما کسانی که از عقل و خِرد برخوردارند، مورد سؤال واقع خواهند شد. در اهمیت عقل نقل شده است که الهی! آن را که عقل دادی، پس چه ندادی؟ و آن را که عقل ندادی، پس چه دادی؟
و باز در اهمیت عقل در روایت آمده است: «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان»[2]؛ عقل آن است كه به وسيله آن خداى رحمان پرستش شود و بهشت به دست آيد. پس به وسیله عقل است که ثواب به انسان تعلق میگیرد و همچنین، مورد سؤال قرار میگیرد و مؤاخذه میشود.
بنابراین، هر چه عقل و درک انسان بیشتر باشد، به همان تناسب مورد سؤال واقع خواهد شد و لذا علما و دانشمندن که خود را عاقلترین افراد جامعه میدانند، بیشتر مورد سؤال قرار خواهند گرفت.
روایت دوم: قال مولینا و مقتدینا الإمام الباقر (ع): «لَا يَسْلَمُ أَحَدٌ مِنَ الذُّنُوبِ حَتَّى يَخْزُنَ لِسَانَه»[3].
امام باقر (ع) در روایت مذکور،فرموده است که هیچ کس از گناهان مصون نمیماندمگر اینکه زبانش را کنترل کند
خیلی از گناهان از طریق زبان صورت میگیرد، کما اینکه بسیاری از خیرات و برکات نیز از طریق زبان صورت میگیرد. صبح که انسان از خانه خارج میشود، ارتباط خود با دیگران را با زبانش شروع میکند، پس باید خیلی مواظب باشد که زبانش در چه مسیری میچرخد، در مسیر خدا به حرکت در میآید یا در مسیر شیطان و هوای نفس میچرخد، مثلاً مغازهدار ممکن است که با زبانش سر مشتری را کلاه بگذارد، عالِم ممکن است که با زبانش مطلبی را بگوید که فقط منافع شخصی خودش را تأمین کند، بنابراین، انسان باید حواسش جمع باشد که زبانش در کنترل او باشد تا مرتکب گناه و معصیت نشود. اینکه اولیاء الهی به سکوت سفارش کردهاند به همین خاطر است که انسان در پرتو سکوت مرتکب گناه نشود لذا انسان تا جایی که ممکن است نباید سخن بگوید، نه اینکه اگر در مجلسی وارد شد، از هر دری سخن به میان آورد و به دیگران اجازه سخن گفتن ندهد. در روایت آمده است: «مَنْ كَثُرَ كَلَامُهُ زَلَّ»[4]؛ کسی که کلامش زیاد باشد، خواهد لغزید و لغزشهایش زیاد خواهد بود
[1]. محمد بن یعقوب، کلینی، الكافي (ط- الإسلامية)، ج1، ص11، ح7.
[2]. همان، ح3.
[3]. حسن بن علی، ابن شعبه حرّانی، تحف العقول، ص298.
[4]. عبد الواحد بن محمد، تميمى آمدى، غرر الحکم و درر الکلم، ص581.
دیدگاه‌ها
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا