تفسیر

ادامه تفسیر آیه96: «وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَ مَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ يُعَمَّرَ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ»[1]؛ و آنها را حريص‌ترين مردم- حتى حريص‏تر از مشركان- بر زندگى (اين دنيا و اندوختن ثروت) خواهى يافت؛ (تا آنجا) كه هر يك از آنها آرزو دارد هزار سال عمر به او داده شود! در حالى كه اين عمر طولانى، او را از كيفر (الهى) باز نخواهد داشت و خداوند به اعمال آنها بيناست.

انسانِ حریص، برای کسب مال، روی سلامتی، داشته‏ها و آبروی خودش پا می‏گذارد، یعنی خودش را برای مال دنیا بی‏آبرو می‏کند و تمام عمر خود [که بزرگترین سرمایه‏اش است] را صرف رسیدن به خواسته‏های حریصانه‏اش می‏کند.

معصومین (ع)، هم راه افراط را و هم راه تفریط را بسته‏اند، یعنی هم کسانی را که سراغ دنیا رفته‏اند از این کار نهی کرده‏اند و هم کسانی که عزلت نشین شده‏اند و به طور کامل از دنیا دست کشیده‏اند را منع کرده‏اند و دستور به اعتدال داده‏اند، پس انسان باید از نعماتی که خداوند برای او قرار داده است [«...أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ...»[2]؛...آنچه پاكيزه است، براى شما حلال گرديده...]، استفاده بکند.

به شهادت قرآن، یهودیان جزء کسانی هستند که نسبت به زندگی و مواهب دنیا حریص بودند و برای رسیدن به خواسته دنیوی خود از هیچ کاری مضایقه نمی‏کردند تا جایی که طبق آیه مورد بحث (آیه96 بقره)، آرزو می‏کنند که هزار سال عمر کنند، در حالی که اگر کسی به عالم آخرت اشتیاق داشته باشد و به بهشت و مواهب الهی نگاهی عمیق داشته باشد هیچ‏گاه آرزو نمی‏کند که هزار سال در دنیا بماند، بلکه کسانی که آخرت را هدف بدانند، همانند امام سجاد (ع)، عرض می‏کنند که خدایا مادامی که عمر من صرف بندگی و اطاعت تو شود، عمر من را طولانی کن، ولی اگر عمر من چراگاه شیطان شود، جان مرا بگیر؛ «عَمِّرْنِي مَا كَانَ عُمُرِي بِذْلَةً فِي طَاعَتِكَ فَإِذَا كَانَ عُمُرِي مَرْتَعاً لِلشَّيْطَانِ‏ فَاقْبِضْنِي‏ إِلَيْكَ وَ لَوْ لَمْ يَكُنِ الْكَوْنُ فِي الدُّنْيَا صَلَاحاً لِلْعِبَادِ لِتَحْصِيلِ الذَّخَائِرِ لِلْمَعَادِ لَمَا أَسْكَنَ اللَّهُ الْأَرْوَاحَ الْمُقَدَّسَةَ فِي تِلْكَ الْأَبْدَانِ الْكَثِيفَةِ»^[3].

امیرالمؤمنین؛ امام علی (ع) فرموده است: «اَللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِي أَوَّلَ‏ كَرِيمَةٍ تَنْتَزِعُهَا مِنْ كَرَائِمِي وَ أَوَّلَ وَدِيعَةٍ تَرْتَجِعُهَا مِنْ وَدَائِعِ نِعَمِكَ عِنْدِي»[4]؛ خدایا جانم را اوّل عضو با ارزشى از اعضاى با ارزشم كه از من مى‏ستانى و نخستين وديعه از ودايع نعمتت بر من كه باز می‏گردانى، قرار بده.

سؤال: مراد از واژه «ألف» در آیه مورد بحث (آیه96 بقره)، چیست؟

پاسخ: واژه «ألف» در آیه مذکور، کنایه از کثرت است و معنای لغوی آن (هزار) مراد نیست. اصولییون معتقدند که عدد، مفهوم ندارد، به این معنا که وقتی گفته می‏شود که یهود آرزو می‏کردند که هزار سال عمر کنند، مفهومش این نیست که فقط و فقط هزار سال مراد است و مثلاً هزار و صد سال مراد نیست.

«زحزحة» به معنای دور شدن است و منظور از آن در آیه مورد بحث، این است که هر مقداری هم که عمر یهودیان طولانی شود، نمی‏توانند خود را از عذاب الهی دور کنند، یعنی طول عمر نمی‏تواند جلو عذاب الهی را بگیرد چون طول عمری ارزشمند است که کیفی باشد و طول عمرِ کمّی خیلی مهم نیست.

فعل «یعمّر» از ریشه «عَمر» و «عِمارة» به معنای آبادانی است و «عُمر» نیز به همین معناست چون دوران آبادانی وجود انسان زمانی است که انسان زنده است و حیات دارد، لکن زنده بودن بدن انسان به خاطر روح اوست و زمانی که روح برود، آبادانی بدن و کالبد نیز از بین خواهد رفت.

«الحمد لله رب العالمین»