من وصیة رسول الله (ص) لأمیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع): «يَا عَلِيُ ثَلَاثَةٌ مَنْ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِنَّ فَهُوَ مِنْ أَفْضَلِ النَّاسِ؛ مَنْ أَتَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا افْتَرَضَ عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ مَنْ وَرِعَ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَوْرَعِ النَّاسِ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاس»[1].
از وصایای وجود مقدس نبی مکرم اسلام (ص) به امیرالمؤمنین امام علی (ع) این است که آن حضرت (ص) فرمود که یا علی سه چیز است که اگر انسان با آن سه خدا را ملاقات کند از بهترین مردم خواهد بود؛ اول، اینکه کسی که آنچه را که خداوند متعال به عنوان تکلیف برای انسان تعیین کرده است، اتیان کند و به آن پایبند باشد از عابدترین مردم خواهد بود، دوم، اینکه کسی که از محرمات الهی پرهیز کند از پرهیزکارترین مردم خواهد بود و سوم، اینکه کسی که به آنچه خداوند متعال به او روزی داده است، قانع باشد از قانعترین مردم خواهد بود.
آرزوی همه این است که جزء بهترین انسانها باشند. ملاکهایی که رسول اکرم (ص) به امیرالمؤمنین (ع) بیان میکند در سه جمله خلاصه میشود، یعنی کسی که با این سه ویژگی دنیا را ترک کند و وارد سرای آخرت گردد جزء بهترین انسانها خواهد بود. کسب این سه ویژگی سخت نیست، اما گاهی غبارهایی بر انسان مینشیند که مانع از تکامل انسان میشود وگرنه انسان گل سرسبد عالم هستی است. شاعر گفته است:
رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت
بنابراین، راهها به سوی انسان باز است. خداوند متعال انبیاء و اولیاء را برای راهنمایی انسان فرستاده است و حتی در عصر غیبت نیز هادیان و راهنمایانی وجود دارند که مسیر را به انسان نشان بدهند و اگر انسان از این فرصت استفاده نکند، کوتاهی از خود اوست؛ گر گدا کاهل بود تقصیر صاحب خانه چیست؟ بنابراین، انسان باید در پرتو هدایت هادیان و راهنمایان راه را از چاه تشخیص بدهد و بفهمد که راه سعادت کجاست و را شقاوت و بدبختی کجاست؟ خداوند متعال فرموده است: «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً»[2]؛ ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا ناسپاس باشد!
اولین ملاکی که حضرت رسول اکرم (ص) برای بهترین مردم شدن معرفی میکند، پایبندی به بایدها و انجام واجبات است. انسان اگر به وظیفه و تکلیف خود به نحو أحسن عمل کند هنگام ملاقات با پروردگار جزء بهترین مردم خواهد بود، همانطور که اگر انسان در دنیا کاری که به عهدهاش گذاشته شود را به نحو احسن انجام بدهد مورد احترام و تکریم قرار میگیرد.
دومین ملاک برای بهترین بودن، پایبندی به نبایدها و ترک محرمات است. انسان باید از آنچه خداوند بر او حرام کرده است، خودداری کند تا جزء بهترین مردم باشد. بندگی همین است که انسان واجباتش را انجام بدهد و محرمات را ترک کند. بنابراین، انسان باید آنچه را خداوند متعال از او خواسته است، انجام بدهد لذا آنچه را خداوند خواسته است که انجام بدهد، انجام دهد و آنچه را خداوند خواسته است که ترک کند، ترک نماید.
شخصی خانمش را نزد حضرت فاطمه زهرا (س) فرستاد تا از آن حضرت (س) سؤال کند که آیا ما جزء شیعیان و پیروان شما هستیم یا نیستیم، آن حضرت (س) فرمود که برو به شوهرت بگو که «ان کنت تعمل بما امرناک و تنتهی عما زجرناک فأنت من شیعتنا و الا فلا»[3]؛ اگر به آنچه ما تو را به آن امر کردهایم، عمل کردهای و از آنچه تو را از آن بازداشتهایم، اجتناب کردهای از شیعیان ما هستی و الا که از شیعیان و پیروان ما نیستی.
نکتهای که باید به آن توجه شود این است که عمل به تکالیف در سن جوانی از ارزش بالایی برخوردار است، اینکه انسان در سن جوانی محرمات الهی را ترک کند و سختی انجام واجبات را به جان بخرد، هنر کرده است چرا که اگر انسان جوانی خود را در غیر راه خدا صرف کند، وقتی به سن پیری برسد افسوس خواهد خورد و آروز خواهد کرد که کاش به سن جوانی برمیگشتم و این فرصت از دست رفته را جبران میکردم. بنابراین، انسان باید قدر فرصت جوانی را بداند. در روایت آمده است که اگر کسی در سن جوانی مشغول عبادت و انجام تکالیف الهی باشد و بعد مریض شود یا به سن پیری برسد که توان انجام آن تکالیف و عبادات را ندارد، خداوند متعال به فرشتگان دستور میدهد که همان پاداش را که در سن جوانی برای آن فرد مینوشتند، در دوران بیماری و پیری نیز برای او بنویسند.
سومین ملاک برای بهترین بودن، قانع بودن به آنچه خداوند به انسان روزی داده است. اگر انسان به آنچه خداوند متعال به او روزی داده است، قانع باشد و به مال و ثروت دیگران طمع نورزید و دستدرازی نکرد و خداوند را به خاطر نعماتی که به او داده است شکر کرد خداوند متعال نعمتهایی که به او داده است را افزایش خواهد داد «...لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ...»[4].
قانع بودن با سعی و تلاش منافات ندارد لذا انسان باید از هیچ کوشش و تلاشی برای فراهم کردن زندگی خوب برای خود و زن و بچهاش دریغ نورزد، لکن انسان باید به آنچه خداوند از راه حلال نصیب او میکند، قانع باشد و اینگونه نباشد که برای رسیدن به خواستههایش به هر کاری دست بزند و از هر راهی کسب روزی کند.
مسؤولیت مهمی بر گردن ما نهاده شده است و آن، حفظ نظام و انقلاب است و کسی میتواند حافظ نظام و انقلاب باشد که در گام نخست، حافظ نفس خودش باشد که اگر کسی حافظ نفس خودش باشد، میتواند در مقابل هر دشمنی بایستد و شرط این ایستادگی، گذشتن از خود است؛ تا که از خود نگذری از دیگران نتوان گذشت. پس راه حفظ و حراست از نظام و انقلاب این است که انسان مواظب خود باشد و واجباتش را انجام بدهد و گِرد محرمات نرود و به آنچه خداوند به او روزی داده است، قانع باشد