.

قال امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع): «شُكْرُ كُلِ‏ نِعْمَةٍ الْوَرَعُ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ أَسْخَطَ بَدَنَهُ أَرْضَى رَبَّهُ وَ مَنْ لَمْ يُسْخِطْ بَدَنَهُ عَصَى رَبَّه»^‏[1].

حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) در روایت مذکور، فرموده است که شکر هر نعمتی عبارت است از اجتناب از محرمات الهی، یعنی اگر خداوند متعال به انسان چشم، گوش و امثال آن را داده است، شکر این نعمات به این است که انسان از آنچه که خداوند متعال از آن نهی کرده است، پرهیز کند، کسی که بدن خود را به سختی وادارد خداوند متعال را راضی ساخته است و هر کسی که به بدن خود سختی ندهد، خداوند را عصیان کرده است.

اطاعت خداوند متعال مشکلاتی دارد، مثلاً اگر انسان بخواهد برای نماز صبح برخیزد، جسم به سختی می‏افتد و اذیت می‏شود، روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان، به سختی انداختن بدن است، انجام دادن حج، به سختی انداختن بدن را در پی دارد و هر کسی که در راه اطاعت خداوند متعال این سختی‏ها را به جان بخرد، رضایت الهی را جلب کرده است، اما کسی که در راه اطاعت خداوند، سختی‏ها را به جان نخرد و راحت‏طلب باشد، نافرمانی خداوند متعال را مرتکب شده است. عبد باید وظیفه عبودیت و بندگی که خداوند بر عهده‏اش گذاشته است را انجام بدهد، ولی اگر عبد سرکشی کند و از فرمان الهی سر باز زند، عنوان عبد بر او اطلاق نمی‏شود. در اهمیت عبودیت و بندگی، همین بس که در تشهد قبل از شهادت به رسالت پیامبر اکرم (ص)، به عبودیت ایشان شهادت داده می‏شود؛ به این معنی که پیامبر (ص) قبل از رسیدن به مقام رسالت، عبد بوده است و وظیفه عبودیت و بندگی را به نحو احسن انجام داده است و در نتیجه خداوند متعال مقام رسالت را به ایشان عنایت کرده است.

گاهی شکر نعمت در بعضی مسائل خاص، خلاصه می‏شود، مثلاً انسان وقتی غذایی را میل می‏کند، خداوند را شکر می‏کند و الحمدلله می‏گوید، لکن امیرالمؤنین امام علی (ع) در روایت مذکور، دایره شکر را توسعه داده است و فرموده است که شکر هر نعمتی عبارت از این است که انسان از آن نعمت در جهت فرامین الهی استفاده کند و از این طریق رضایت الهی را جلب کند، مثلاً با چشمی که خداوند متعال به انسان داده است به آنچه خداوند از نگاه به آن نهی کرده است، ننگرد، بلکه با این چشم به آنچه که او را به یاد خداوند می‏اندازد، نگاه کند، همچنین، سایر اعضاء و جوارح خود را در مسیر حرام الهی صرف نکند و حتی فکر و استعداد خود را در مسیر غیر الهی هدر ندهد.

بنابراین، انسان باید قدر نعماتی را که خداوند متعال به او عنایت کرده است، بداند و شکر خدا را به جا آورد و شکر این نعمات به این است که از آنها در مسیر رضایت الهی استفاده کند. یکی از نعماتی که خداوند به ملت ایران عنایت کرده است، نعمت انقلاب است که در پرتو آن، آزادیِ از یوق طاغوت و استکبار نصیب ملت شده است بنابراین، انسان باید شاکر این نعمات باشد.

شاعر گفته است:

شکر نعمت، نعمتت افزون کند                      کفر نعمت، از کَفَت بیرون کند

هر کسی که در برابر نعمات الهی شاکر باشد، خداوند بر نعماتش می‏افزاید و کسی که ناسپاسی کند باید در انتظار عذاب الهی باشد. خداوند متعال فرموده است: «...لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»[2].

بعضی از انسان‏ها که خداوند به آنها مال و ثروتی داده است از این ثروت در راه خدا استفاده می‏کنند، دست فقیران و بی‏نوایان را می‏گیرند و این‏گونه نیست که این ثروت مایه گردن‏کشی آنها شود و خود این، بهترین شکر در برابر نعمتی است که خداوند به آنها داده است، حتی گاهی انسان از آبرویی که خداوند به او داده است برای دیگران هزینه می‏کند. در زمان مرحوم میرزای شیرازی بزرگ (ره) به ایشان خبر دادند که ملا زین العابدین مازندرانی کسالتی پیدا کرده است، مرحوم میرزای شیرازی (ره) به عیادت او می‏رود و او را دلداری می‏دهد که نگران نباشد، ان‏شاءالله، حالش خوب می‏شود، عرض کرد که جناب میرزا، من از مرگ نمی‏ترسم و از این کسالت نگرانی ندارم و فقط یک نگرانی دارم و آن، این است که چون حضرت حجت (عج) ناظر بر اعمال و کردار ما می‏باشد، شاید بفرماید که جناب زین العابدین ما به شما آبرو دادیم، چرا شکر این آبرو را انجام ندادی و از آبرویت در جهت کمک به دیگران استفاده نکردی.

امام علی (ع) در ذیل روایت مذکور، فرموده است که انسان تا سختی نکشد، رضایت الهی را جلب نخواهد کرد و این بسی خیال باطل است که انسان راحت‏طلبی پیشه کند و فردای قیامت نیز بهشت برین الهی نصیبشان گردد. پس اگر انسان می‏خواهد که خداوند از او راضی باشد باید سختی طاعت و بندگی را به تن خود بچشاند.