فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

توصیه‏هایی، برای دفع بلا و مصیبت

به خاطر شرائط پیش آمده [به خاطر مریضی کرونا]، مدتی درس تعطیل بود و قرار شد که درس‏ها ضبط شود و از طریق فضای مجازی در اختیار دوستان قرار بگیرد و همچنین فایل صوتی و متن درس روی سایت نیز بارگذاری می‏شود و دوستان می‏توانند به سایت نیز مراجعه کنند.

ان‏شاءالله، که هر چه زودتر ویروس کرونا که همه‏گیر شده است و همه جهان را درگیر کرده است به زودی برطرف شود. دعاهایی برای دفع بلا سفارش شده است که خوب است دوستان از خواندن آنها غفلت نورزند. رهبر معظم انقلاب (حفظه الله تعالی) سفارش فرمود که دعای هفتم صحیفه سجادیه خوانده شود و بر خواندن آن مداومت شود. آیاتی از قرآن نیز سفارش شده که خوب است در این اوضاع بر خواندن آنها مداومت شود که آیات ذیل از آن جمله‏اند:

1- «قُلْ لَنْ يُصِيبَنَا إِلاَّ مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»[1].

2- «وَ إِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَ إِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»[2].

3- «وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ»[3].

4- «وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لاَ تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَ إِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»[4].

5- «مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلاَ مُمْسِكَ لَهَا وَ مَا يُمْسِكْ فَلاَ مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»[5].

6- «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَ فَرَأَيْتُمْ مَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ»[6].

بعد از خواندن آیات مذکور، دعای ذیل را نیز خوانده شود:

«حَسْبِیَ اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ أَمْتَنِعُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ مِنْ حَوْلِهِمْ وَ قُوَّتِهِمْ وَ أَسْتَشْفِعُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ أَعُوذُ بِمَا شَاءَ اللهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ».

سفارش به خواندن آیات قرآن و دعای مذکور در ذیل آن آیات، از امام علی (ع) نقل شده است.[7]

نماز استغاثه به حضرت بقیة الله الأعظم (عج) نیز فراموش نشود که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است. همچنین، دعای ذیل نیز برای دفع بلا و اندوه و حاجت‏های مهم وارد شده است:

«بِحَقِّ يس وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ وَ بِحَقِّ طه وَالْقُرْآنِ الْعَظِيمِ يَا مَنْ يَقْدِرُ عَلَى حَوائِجِ السَّائِلِينَ يَا مَنْ يَعْلَمُ ما فِي الضَّمِيرِ يَا مُنَفِّساً عَنِ الْمَكْرُوبِينَ يَا مُفَرِّجاً عَنِ الْمَغْمُومِينَ يَا راحِمَ الشَّيخِ الْكَبِيرِ يَا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِير يَا مَنْ لَا يَحْتاجُ إِلَى التَّفْسِيرِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَافْعَلْ بِي كَذا وَكَذا»[8]. این دعا بسیار مجرّب است و خوب است که انسان بر این دعا نیز مداومت داشته باشد.

امام صادق (ع) فرموده است که بعد از آن دست‏ها را به آسمان بلند کنید و بگویید: «رَبِّ لاتَکِلْنی اِلی نَفْسی طَرْفَةَ عَیْن اَبَدَاً لا اَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَلا اَکْثَرَ، اِرْحَمْنی مِمّا لاطاقَةَ لی بِهِ وَلاصَبْرَ لی عَلَیْهِ».

همچنین، خواندن دعای فرج حضرت صاحب الزمان (عج) نیز سفارش شده است.

مسأله595: «إذا كانت الجبيرة في موضع المسح و لم يمكن رفعها و المسح على البشرة، لكن أمكن تكرار الماء إلى أن يصل إلى المحلّ هل يتعيّن ذلك أو يتعيّن المسح على الجبيرة؟ وجهان و لا يترك الاحتياط بالجمع»[9].

به نظر مرحوم سید (ره)، اگر جبیره در موضع مسح باشد و برداشتن آن و مسح بر بشره ممکن نباشد، لکن امکان تکرار ریختن آب به اندازه‏ای که آب به محل مورد نظر برسد، وجود داشته باشد، آیا تکرار آب لازم است تا به محل برسد [و به عنوان مسح حساب شود] یا باید بر جبیره مسح شود [و ریختن آب لازم نیست]؟ دو وجه دارد و مقتضای احتیاط که جمع بین هر دو است، ترک نمی‏شود.

مرحوم آیت الله خویی (ره) وجوهی دیگری را نیز مطرح کرده است که در ادامه بحث به همه این وجوه اشاره می‏شود.

مرحوم علامه (ره) و مرحوم محقق (ره) تکرار آب را لازم دانسته‏اند، یعنی گفته‏اند در موردی که در محل مسح جبیره باشد و برداشتن آن ممکن نباشد، لکن تکرار آب ممکن باشد باید آب ریختن تکرار شود تا آب به محل مسح برسد و همچنین، این دو بزگوار مسأله فرو بردن عضو در آب را مطرح کرده‏اند، یعنی شخص آن محلی را که جبیره دارد در آب فرو ببرد تا آب به محل مسح برسد.

البته به نظر می‏رسد که تکرار آب و فرو بردن در آب لازم نیست، هرچند که تکرار آب و غمس (فرو بردن) برای شخص وجود داشته باشد چون بین مسح و غَسل فرق است زیرا در باب مسح، شخص باید دست را بر محل مورد نظر بکشد (امرار الید) تا حقیقت مسح تحقق پیدا کند بنابراین، تکرار آب و فرو بردن در آب به مسح مربوط نمی‏شود و به غَسل مربوط می‏شود لذا در باب مسح لازم نیست که تکرار آب یا فرو بردن عضو در آب صورت گیرد.

مرحوم صاحب جواهر (ره) نیز همین نظر را مطرح کرده است و در نتیجه بین مسأله مسح و مسأله غَسل فرق قائل شده است.

بنابراین، اگر به هیچ وجه امکان رساندن آب به بشره وجود نداشته باشد باید مسح بر جبیره انجام شود چون اولاً امکان برداشتن جبیره وجود ندارد و همچنین، مسح بر بشره نیز ممکن نیست و تکرار الماء و غَمس در آب لازم نیست، هرچند امکان رساندن آب به پوست از این دو طریق وجود داشته باشد.

مرحوم سید (ره) در رابطه با مسأله مذکور، فرموده است که دو وجه متصور است [که وجه مسح بر جبیره و وجه دیگر تکرار الماء است] لکن، احتیاط این است که انسان بین تکرار آب و مسح بر جبیره جمع کند، یعنی علاوه بر مسح بر جبیره، ریختن آب را نیز تکرار کند تا حدی که آب به بشره برسد.

وجوه متصور در مسأله مذکور

وجه اول: تیمّم

بعضی گفته‏اند که در فرضی که در محل مسح جبیره است و برداشتن آن ممکن نیست، وظیفه شخص این است که تیمّم کند.

در پاسخ از وجه اول عرض می‏شود که تیمّم در رابطه با مسأله مورد بحث وجهی ندارد زیرا اخبار وارد شده، مبنی بر اینکه مسح بر جبیره و پارچه، بدل از مسح بر بشره است اگر تمام باشند، معنایش این است که شخص تمکّن از وضو دارد، لکن در محل مسح، جبیره است که در این صورت، شخص تمکّن از وضو دارد، در حالی که تیمّم در جایی مطرح است که شخص تمکّن از وضو نداشته باشد، بنابراین، این احتمال که گفته شود که اگر در محل مسح، جبیره باشد و امکان رفع جبیره وجود نداشته باشد باید تیمّم شود، صحیح نیست.

وجه دوم: تکرار الماء یا غمس

بعضی گفته‏اند که در موردی که در محل مسح جبیره وجود دارد و امکان برداشتن آن نیست و تکرار الماء یا غَمس در آب ممکن است، شخص باید ریختن آب را تکرار کند تا آب به بشره برسد یا محل مورد نظر را در آب فرو برد تا آب به بشره برسد.

در پاسخ از وجه دوم نیز عرض می‏شود که تکرار الماء و فرو بردن محل مورد نظر در آب، در صورتی قابل قبول است که قاعده میسور پذیرفته شود؛ به این معنی که گفته شود که ایصال الماء به محل مسح [چه با تکرار الماء و چه با غَمس] میسورِ مسحی است که مأمورٌبه مکلّف است (مسح بر بشره) و مکّلف از انجام آن متعذّر است، لکن بر مبنای کسانی مثل مرحوم آیت الله خویی (ره) که اصلاً قاعده میسور را کبرویاً قبول ندارد، تکرار الماء و غَمس در آب وجهی ندارد. اما بر مبنای کسانی که قاعده میسور را قبول دارند، اشکال صغروی بر استناد به قاعده میسور در بحث مورد نظر وارد است و آن، اینکه امکان تطبیق قاعده میسور بر بحث مورد نظر وجود ندارد زیرا تکرار الماء یا غَمس که موجب وصول آب به محل مسح می‏شود، عرفاً میسورِ مسح بر بشره محسوب نمی‏شود زیرا میسور باید با معسور [مسح بر بشره] سنخیت داشته باشد، در حالی این سنخیت در این مورد وجود ندارد و تکرار الماء یا غمس، یک نوع غَسل و شستن است و غَسل نمی‏تواند میسورِ مسح باشد زیرا مسح یک چیز است و وصول آب به بشره با تکرار الماء یا غَمس چیز دیگری است.

بحث جلسه آینده: وجه سوم و بررسی آن، ان‏شاءالله، در جلسه آینده ذکر خواهند شد.

«الحمدلله رب العالمین»