فقه

مسأله599: «إذا كان في عضو واحد جبائر متعدّدة يجب الغسل أو المسح في فواصلها»[1].

به نظر مرحوم سید (ره)، اگر جبائر متعدده در عضو واحد باشد، واجب است که بین آن جبائر [که جبیره ندارد، اگر محل غَسل باشد،] شسته شود یا [اگر محل مسح باشد] مسح شود.

دلیل حکم مذکور این است که زمانی از غَسل یا مسح بر بشره عدول می‏شود که مانع وجود داشته باشد که اگر مانع وجود داشته باشد بر جبیره مسح می‏شود، ولی در مواردی که مقتضی موجود و مانع مفقود است، وجهی ندارد که بر طبق مأمورٌبه [که غَسل یا مسح بر بشره است] عمل نشود و دلیلی مبنی بر کفایت مسح بر جبائر و عدم غَسل یا مسح بر بشره در رابطه با مواضعی که جبیره ندارد، وجود ندارد.

همچنین، اطلاقات دال بر غَسل مواضع غَسل و مسح مواضع مسح [، مثل آیه شریفه: «...فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ...»[2]] شامل مورد مذکور در مسأله که بین جبائر، خالی از جبیره است، می‏شود لذا بر روی جبائر مسح می‏شود و در رابطه با ما بین جبائر که جبیره ندارد بر طبق وظیفه عمل می‏شود، یعنی اگر از مواضع غَسل باشد، شسته می‏شود و اگر از مواضع مسح باشد، مسح می‏شود.

روایاتی نیز وجود دارند که حکم مذکور را تأیید می‏کنند که روایت ذیل از آن جمله است:

عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ؛ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) عَنِ الْكَسِيرِ تَكُونُ عَلَيْهِ الْجَبَائِرُ أَوْ تَكُونُ بِهِ الْجِرَاحَةُ كَيْفَ يَصْنَعُ بِالْوُضُوءِ؟ وَ عِنْدَ غُسْلِ الْجَنَابَةِ وَ غُسْلِ الْجُمُعَةِ؟ فَقَالَ: «يَغْسِلُ مَا وَصَلَ إِلَيْهِ الْغَسْلُ مِمَّا ظَهَرَ مِمَّا لَيْسَ عَلَيْهِ الْجَبَائِرُ وَ يَدَعُ مَا سِوَى ذَلِكَ مِمَّا لَا يَسْتَطِيعُ غَسْلَهُ وَ لَا يَنْزِعُ الْجَبَائِرَ وَ لَا يَعْبَثُ بِجِرَاحَتِهِ»^[3].

کلام امام رضا (ع)، مبنی بر اینکه آن مواضعی که جبیره ندارد را می‏شوید و مواضعی را که جبیره دارد و امکان غَسل آن نیست را رها می‏کند [، یعنی به وظیفه‏اش که مسح بر جبیره است، عمل می‏کند] نیز بر این دلالت دارد که انسان باید مواضعی را که جبیره دارد مسح کند و فواصلی که بین جبائر است و جبیره ندارد را [اگر از مواضع غَسل باشد،] بشوید و [اگر از مواضع مسح باشد،] مسح کند.

مسأله600: «إذا كان بعض الأطراف الصحيح تحت الجبيرة، فإن كان بالقدر المتعارف مسح عليها و إن كان أزيد من المقدار المتعارف، فإن أمكن رفْعها رَفَعَها و غسل المقدار الصحيح ثمّ وضعها و مسح عليها و إن لم يمكن ذلك مسح عليها، لكن الأحوط ضمّ التيمّم أيضاً، خصوصاً إذا كان عدم إمكان الغسل من جهة تضرّر القدر الصحيح أيضاً بالماء»[4].

به نظر مرحوم سید (ره)، اگر بعضی از اطراف عضو که صحیح و سالم است زیر جبیره قرار بگیرد و به مقدار متعارف باشد، بر جبیره مسح می‏شود [و مشکلی ندارد]، اما اگر آن مقدار صحیح و سالم که زیر جبیره قرار گرفته است از مقدار متعارف بیشتر باشد و برداشتن جبیره نیز ممکن باشد، جبیره برداشته می‏شود و مقدار سالم عضو شسته می‏شود و سپس جبیره روی جراحت گذاشته می‏شود و بر روی آن مسح می‏شود، ولی اگر برداشتن جبیره ممکن نباشد، بر روی جبیره مسح می‏شود، لکن احتیاط [مستحب] این است که تیمّم نیز به آن وضوی جبیره‏ای ضمیمه شود، خصوصاً اگر عدم امکانِ غَسلِ عضو صحیح به خاطر این باشد که شستن برای عضو سالم ضرر داشته باشد.

بحث جلسه آینده: مسأله مذکور، چند فرض دارد که ان‏شاءالله، در جلسه آینده ذکر و بررسی خواهند شد.

«الحمدلله رب العالمین»