فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه جلسه گذشته

 

بحث در مسأله 603 بود. عرض شد که به نظر مرحوم سید (ره)، اگر جراحت و قرح و شکستگی [در اعضای وضو] نباشد، بلکه ضررِ استعمال آب به خاطر مرض دیگری باشد [، مثل اینکه بالاتر از عضو وضو درد مفاصل یا رماتیسم داشته باشد که استعمال آب برای آن مضر است]، پس حکم این است که تیمّم شود، لکن احتیاط [مستحب] این است که وضو با گذاشتن پارچه و مسح بر آن نیز در صورت امکان، ضمیمه شود یا اینکه به آن مقداری که شستن آن ممکن است اکتفا شود.

 

عرض شد که بعضی گفته‏اند که وظیفه شخص در فرض مذکور، این است که وضوی ناقص بگیرد، یعنی شخص پارچه پاکی را بر موضعی که استعمال آب برای آن ضرر دارد، می‏گذارد و بر آن مسح می‏کند و مواضعی را که مشکلی متوجه آن نمی‏شود، می‏شوید.

 

این افراد برای مدعای خود ادله‏ای اقامه کرده‏اند که دلیل اول در جلسه گذشته ذکر و بررسی شد.

 

دلیل دوم، استناد به قاعده میسور است. گفته‏اند که وضوی ناقص و جبیره‏ای در فرض مذکور، میسورِ از وضوی تمام و کامل است و لذا چون در فرض مذکور، وضوی کامل، معسور است، میسورِ آن که وضوی ناقص و جبیره‏ای است انجام می‏شود.

 

پاسخ از دلیل مذکور

 

اولاً، همه فقها قاعده میسور را قبول ندارند، بلکه بعضی، مثل مرحوم آیت الله خویی (ره) قاعده میسور را قبول ندارند بنابراین، از نظر کسانی که قاعده میسور را قبول ندارند زمینه‏ای برای بحث و تمسک به قاعده میسور در فرض مذکور باقی نمی‏ماند.

 

ثانیاً، بر فرض تنازل و پذیرش قاعده میسور [کبرویاً]، مشکل صغروی و انطباق بحث مورد نظر بر قاعده میسور وجود دارد و آن، اینکه فرض مورد بحث در مسأله مذکور [مسأله603] از مصادیق قاعده میسور نیست زیرا فرض مذکور که ضررِ استعمال آب به خاطر مرض دیگری غیر از جراحت و قرح و کسر باشد از موارد مسح جبیره‏ای نیست که گفته شود که از مصادیق قاعده میسور است، بلکه این فرض از مصادیق مواردی محسوب می‏شود که استعمال آب برای وضوگیرنده ضرر دارد و دلیلی نیست که در این فرض شخص باید وضوی جبیره انجام بدهد، بلکه این فرض، بدل شرعی دارد و بدل آن تیمّم است و وظیفه شخص این است که تیمّم کند و نوبت به قاعده میسور نمی‏رسد.

 

نتیجه اینکه، نظر مرحوم سید (ره) که فرمود که وظیفه شخص در فرض مذکور در مسأله مورد بحث این است که تیمّم کند، پذیرفته می‏شود. البته مرحوم سید (ره) در پایان فرموده است که احتیاط این است که شخص علاوه بر تیمّم، وضوی جبیره‏ای نیز بگیرد.

 

دلیل احتیاط مذکور در کلام مرحوم سید (ره) این است که چون شخص علم اجمالی دارد که یا وظیفه او تیمّم است و یا وظیفه او وضوی جبیره است لذا برای اینکه یقین کند که وظیفه‏اش را انجام داده است، احتیاط می‏کند و هم وضوی جبیره‏ای می‏گیرد و هم تیمّم می‏کند.

 

مسأله604: «إذا كان الجرح أو نحوه في مكان آخر غير مواضع الوضوء، لكن كان بحيث يضرّ استعمال الماء في مواضعه أيضاً فالمتعيّن التيمّم»[1].

 

به نظر مرحوم سید (ره)، اگر جراحت یا مثل آن [از دُمل و غیره] در موضعی غیر از از مواضع وضو باشد، لکن به گونه‏ای باشد که استعمال آب در مواضع وضو به آن جراحت [که در موضع وضو نیست،] ضرر می‏زند، وظیفه شخص این است که تیمّم کند.

 

شخص در فرض مذکور، عملاً تمکّن از وضو ندارد زیرا وضو گرفتن برای چنین شخصی ضرری است و لذا وظیفه او از وضو به بدلش که تیمّم است منتقل می‏شود.

 

«الحمدلله رب العالمین»