فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مسأله605: «في الرَّمَد يتعيّن التيمّم إذا كان استعمال الماء مضرّاً مطلقاً، أمّا إذا أمكن غسل أطراف العين من غير ضرر و إنّما كان يضرّ العين فقط، فالأحوط الجمع بين الوضوء بغسل أطرافها و وضع خرقة عليها و مسحها و بين التيمّم»[1].

 

به نظر مرحوم سید (ره)، اگر شخصی مبتلا به درد چشم باشد و استعمال آب مطلقا [، چه نسبت به خودِ چشم و چه نسبت به اطراف چشم] ضرر داشته باشد وظیفه‏اش تیمّم است، اما اگر شستن اطراف چشم، بدون اینکه ضرری در پی داشته باشد، ممکن باشد و استعمال آب فقط برای چشم ضرر داشته باشد، پس احتیاط این است که شخص بین وضو و تیمّم جمع کند، به این نحو که اطراف چشم را بشوید و پارچه‏ای روی چشم بگذارد و بر آن مسح کند و سپس تیمّم کند.

 

مسأله مذکور دو فرض دارد؛

 

فرض اول، اینکه آب مطلقا [چه نسبت به خودِ چشم و چه نسبت به اطراف آن] ضرر داشته باشد که وظیفه شخص این است که تیمّم کند.

 

دلیل حکمِ این فرض این است که یکی از موجبات تیمّم موردی است که استعمال آب برای شخص ضرر داشته باشد و در فرض مذکور نیز چون استعمال آب برای شخص ضرر دارد وظیفه‏اش این است که تیمّم کند و فرقی نمی‏کند که استعمال آب برای خودِ چشم ضرر داشته باشد یا برای اطراف چشم ضرر داشته باشد زیرا چشم درد، تحت عنوان جراحت، قرح و شکستگی قرار نمی‏گیرد تا احکام جبیره در رابطه با آن مطرح شود، بنابراین، اخبار باب جبیره این فرض را شامل نمی‏شود و این فرض که آب برای چشم یا اطراف چشم ضرر دارد، تحت عنوان اخبار جبیره قرار نمی‏گیرد، بلکه تحت عنوان موردی قرار می‏گیرد که استعمال آب برای شخص ضرر دارد که در این صورت وظیفه شخص از طهارت مائیه به بدل آن که طهارت ترابیه و تیمّم است منتقل می‏شود.

 

به علاوه اینکه در فرض مذکور، شخص از وضوگرفتن عاجز است و چون از وضو گرفتن عاجز است و اخبار جبیره نیز این مورد را شامل نمی‏شود نوبت به بدل شرعی وضو که تیمّم باشد، می‏رسد لذا وظیفه شخص این است که در این فرض، تیمّم کند.

 

فرض دوم، اینکه استعمال آب، فقط برای چشم ضرر دارد، ولی برای اطراف چشم ضرر ندارد که در این صورت وظیفه شخص این است که وضوی جبیره بگیرد و علاوه بر آن تیمّم نیز بگیرد.

 

به نظر می‏رسد که در این فرض نیز همانند فرض اول، وظیفه شخص این است که تیمّم کند چون این فرض، همانند فرض مذکور در مسأله 604 [که بحث آن گذاشت] از مصادیق مواردی است که استعمال آب برای شخص ضرر دارد و اخبار باب جبیره نیز شامل آن نمی‏شود، بنابراین، وظیفه شخص این است که تیمّم کند.

 

پس ضابطه، این است که اگر مورد، تحت عنوان اخبار جبیره قرار گیرد وظیفه شخص این است که بر جبیره مسح کند، ولی اگر تحت عنوان اخبار جبیره قرار نگیرد وظیفه شخص این است که تیمّم کند و وضوی جبیره‏ای از او ساقط است و در فرض مذکور نیز چون تحت اخبار جبیره قرار نمی‏گیرد وظیفه شخص این است که تیمّم کند.

 

البته ممکن است که گفته شود که احتیاط و جمع بین وضوی جبیره‏ای و تیمّم از باب علم اجمالی است، یعنی چون شخص یقین داشته که تکلیفی متوجه او شده است و احتمال می‏دهد که وظیفه‏اش تیمّم باشد و از طرفی نیز احتمال می‏دهد که وظیفه‏اش وضوی جبیره‏ای باشد لذا بین هر دو جمع می‏کند و هم وضوی جبیره‏ای می‏گیرد و هم تیمّم می‏کند.

 

مسأله606: «محلّ الفَصد داخل في الجروح، فلو لم يمكن تطهيره أو كان مضرّاً يكفي المسح على الوُصلة التي عليه إن لم يكن أزيد من المتعارف و إلّا حَلَّها و غسل المقدار الزائد ثمّ شدّها، كما أنّه إن كان مكشوفاً يضع عليه خرقة و يمسح عليها بعد غسل ما حوله و إن كانت أطرافه نجسة طهَّرها و إن لم يمكن تطهيرها و كانت زائدة على القدر المتعارف جمع بين الجبيرة و التيمّم»[2].

 

به نظر مرحوم سید (ره)، محل فصد [و رگ زدن] داخل در جروح است، پس اگر تطهیرش ممکن نباشد یا تطهیر آن ضرر داشته باشد، مسح بر وُصله [که روی محل فصد بسته شده است،] اگر بیشتر از مقدار متعارف نباشد، کفایت می‏کند، ولی اگر وصله بیشتر از مقدار متعارف بیشتر باشد، باز می‏شود و مقدار زائد شسته می‏شود و سپس بسته می‏شود [و روی آن مسح می‏شود]، کما اینکه اگر روی محل فصد باز و مکشوف باشد، پارچه‏ای روی آن می‏گذارد و بعد از شستنِ اطراف آن، بر آن مسح می‏کند و اگر اطراف محل فصد نجس باشد باید آن را تطهیر کند و اگر تطهیر آن امکان نداشته باشد و مقدار نجس بیشتر از مقدار متعارف باشد بین وضوی جبیره‏ای و تیمّم جمع می‏کند.

 

«الحمدلله رب العالمین»