ادامه تفسیر آیه 85: «ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاَءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»[1]؛ اما اين شما هستيد كه يكديگر را مى‌كشيد و جمعى از خودتان را از سرزمينشان بيرون مى‌كنيد و در اين گناه و تجاوز به يكديگر كمك مى‌نماييد (و اينها همه نقض پيمانى است كه با خدا بسته‌ايد)؛ در حالى كه اگر بعضى از آنها به صورت اسيران نزد شما آيند، فديه مى‌دهيد و آنان را آزاد مى‌سازيد! با اينكه بيرون ساختن آنان بر شما حرام بود. آيا به بعضى از دستورات كتاب آسمانى ايمان مى‌آوريد و به بعضى كافر مى‌شويد؟! براى كسى از شما كه اين عمل (تبعيض در ميان احكام و قوانين الهى) را انجام دهد، جز رسوايى در اين جهان، چيزى نخواهد بود و روز رستاخيز به شديدترين عذاب‏ها گرفتار مى‌شوند و خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد غافل نيست.

بخش پایانی آیه مذکور که خداوند متعال فرموده است: «وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»، بیانگر إشراف خداوند تبارک و تعالی به اعمال بندگان است. خداوند متعال ناظر بر اعمال انسان است و هیچ عملی، هرچند کوچک باشد از دید خداوند مخفی نمی‏ماند. خداوند فرموده است: «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»[2]؛ بگو: «عمل كنيد! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‌بينند! و به زودى، به سوى داناى نهان و آشكار، بازگردانده مى‌شويد و شما را به آنچه عمل مى‌كرديد، خبر مى‌دهد!».

در قرآن کریم، نوع آیاتی که خداوند متعال، اشراف علمی خود را نسبت به اعمال انسان‏ها بیان می‏کند، دو گونه‏اند؛

گاهی امیدوار کننده و تبشیری است و خداوند از تعابیری همچون «...إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»[3]، «...إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ»[4] استفاده کرده است، یعنی کارهایی که انسان انجام می‏دهد از نظر خداوند مخفی نمی‏ماند و اگر کار خوبی انجام دهد از قلم نمی‏افتد و لذا این تعابیر به انسان امید می‏دهد و نوع این آیات، امیدآفرین می‏باشند چون انسان احساس می‏کند که هیچ یک از اعمال او در پیشگاه خداوند متعال ضایع نمی‏شود و تمام حالات انسان تحت اشراف و نظارت الهی است و انسان درک می‏کند که پروردگار، نزدیک‏ترین و آگاه‏ترین فرد به اوست بنابراین، چون انسان امیدش به خداست و علم خداوند به اعمال خوبش برای او کفایت می‏کند، برایش مهم نیست که دیگران عمل او را بدانند یا ندانند زیرا آن کس که باید نسبت به اعمالش علم داشته باشد [، یعنی خداوند متعال]، نسبت به اعمالش علم دارد و لذا علم بقیه برایش مهم نیست و دلیلی برای ریا و سُمعه وجود ندارد چون انسان زمانی ریا می‏کند که احساس کمبود کند، ولی وقتی احساس کرد و باور کرد که پروردگار متعال همه اعمالش را می‏نگرد و می‏بیند و دانست که اجر و پاداش نیز از جانب خداوند متعال است، نظر سایرین برای او مهم نیست و این باور برای انسان، امید ایجاد می‏کند.

اما گاهی، آیات و تعابیری که در قرآن به کار رفته‏اند، هشدار دهنده و انذار کننده می‏باشند، مثل ذیل آیه مورد بحث (آیه85 بقره)، که خداوند متعال فرموده است: «وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ» که لحن این تعبیر، هشدار دهنده است تا انسان بداند که تمام رفتارهایش تحت نظر خداوند متعال است و از نظر خداوند مخفی نمی‏ماند لذا انسان باید مراقب رفتار و اعمالش باشد، اگر کار خوب انجام می‏دهد به عنایت الهی دل ببند و اگر کار ناشایست انجام می‏دهد، بداند که خداوند متعال غافل نیست.

تفسیر آیه86: «أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَ لاَ هُمْ يُنْصَرُونَ»[5]؛ اينها همان كسانی می‏باشند كه آخرت را به زندگى دنيا فروخته‌اند؛ از اين رو عذاب آنها تخفيف داده نمى‌شود و كسى آنها را يارى نخواهد كرد.

خداوند متعال در آیه قبل، از کسانی سخن به میان آورد که برخی از احکام الهی را اجرا می‏کردند و برخی دیگر از احکام الهی را نادیده می‏گرفتند و یک سونگر بودند و در آیه مورد بحث (آیه86 بقره)، علت این یک سونگری را بیان کرده است و فرموده است که علت و فلسفه این که این افراد به برخی از قوانین و احکام الهی عمل و برخی دیگر را ترک کردند، این بود که این افراد، انسان‏های دنیاگرایی بودند که آخرت خود را به دنیا فروختند و این جماعت، در نگاه قرآن، خریداران زندگیِ فانیِ دنیا شدند. انسانی که آخرتش را به دنیا بفروشد، دین خدا را به سُخره می‏گیرد و هر آنچه از دین که با مذاق و سلیقه‏اش سازگار باشد، قبول دارد و آنچه را که با سلیقه‏اش سازگاری نداشته باشد، ترک می‏کند.

دلیل اصلی یک سویه‏نگر و بخشی‏نگر بودن، دنیا دوستی است. از مضمون آیه مذکور (آیه86 بقره)، برمی‏آید که میل به دنیا و لذّت‏های زودگذر آن، از انگیزه‏های اصلی و زیربناییِ کفر نسبت به فرامین حق تعالی است. رسول گرامی اسلام در مذمّت دنیا دوستی فرموده است: «حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَة»[6]؛ ریشه تمام اشتباهات و جنایاتی که از انسان سر می‏زند، دوستی دنیا است. اینکه ابرقدرت‏ها، کشورهای ضعیف را استعمار می‏کنند و برای تسخیر آنها جنگ به راه می‏اندازند، همه‏اش به خاطر محبت و دوستی دنیا است.

در روایت دیگری نیز این‏گونه آمده است: «حُبُّ الدُّنْيَا أَصْلُ كُلِّ مَعْصِيَةٍ وَ أَوَّلُ كُلِّ ذَنْب»[7]؛ دوستی دنیا ریشه هر معصیت و آغاز هر گناه است.

امام علی (ع) نیز فرموده است: «أَيُّهَا النَّاسُ إِيَّاكُمْ وَ حُبَّ الدُّنْيَا فَإِنَّهَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَ بَابُ‏ كُلِ‏ بَلِيَّةٍ وَ قِرَانُ كُلِّ فِتْنَةٍ وَ دَاعِي كُلِّ رَزِيَّةٍ»^[8]؛ ای مردم از دوستی دنیا بپرهیزید چرا که دوستی دنیا منشأ هر گناه، درِ ورودي هر بلا، همراه هر فتنه و باعث هر مصيبت و گرفتاري است.

«الحمد لله رب العالمین»

ادامه تفسیر آیه 85: «ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاَءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»[1]؛ اما اين شما هستيد كه يكديگر را مى‌كشيد و جمعى از خودتان را از سرزمينشان بيرون مى‌كنيد و در اين گناه و تجاوز به يكديگر كمك مى‌نماييد (و اينها همه نقض پيمانى است كه با خدا بسته‌ايد)؛ در حالى كه اگر بعضى از آنها به صورت اسيران نزد شما آيند، فديه مى‌دهيد و آنان را آزاد مى‌سازيد! با اينكه بيرون ساختن آنان بر شما حرام بود. آيا به بعضى از دستورات كتاب آسمانى ايمان مى‌آوريد و به بعضى كافر مى‌شويد؟! براى كسى از شما كه اين عمل (تبعيض در ميان احكام و قوانين الهى) را انجام دهد، جز رسوايى در اين جهان، چيزى نخواهد بود و روز رستاخيز به شديدترين عذاب‏ها گرفتار مى‌شوند و خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد غافل نيست.

خداوند متعال در ذیل آیه مذکور، فرموده است: «فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ». منظور، این است که کسی که بین احکام و قوانین الهی تبعیض قائل شود و بخشی‏نگر باشد و به آن بخشی که مطابق با ذائقه و سلیقه‏اش باشد، عمل کند و آن بخشی را با ذائقه‏اش ناسازگار باشد، رها کند، جزایی جز خواری و رسوایی در دنیا نخواهد داشت [چون به مخالفت با خداوند متعال پرداخته است] و روز قیامت نیز به شدیدترین عذاب‏ها گرفتار خواهد شد.

در جلسه گذشته گفته شد که خطابی که در این آیه و آیات قبلی آمده است متوجه یهودیان است که نسبت به احکامِ کتاب آسمانی خود (تورات)، سلیقه‏ای عمل می‏کردند و به بخشی عمل و بخشی را ترک می‏کردند و عرض شد که یکی از عوامل ایجاد فرقه‏ها و تشتّت‏ها، شیوه گزینشی بوده است که پیروان ادیان داشته‏اند؛ به این نحو که به بخشی ازاحکام و قوانین الهی که مطابق سلیقه آنها بوده است، عمل می‏کرده‏اند و بخش دیگر را با سلیقه آنها سازگار نبوده است، ترک می‏کرده‏اند، مثل اینکه به نماز اهمیت داده‏اند و ولایت را رها کرده‏اند یا کمک به دیگران را اهمیت داده‏اند و نماز و روزه را رها کرده‏اند، همانند تصویری که کاریکاتوریست می‏کشد که سر بزرگی برای شخص مورد نظر، ترسیم می‏کند و در مقابل، بدنش را کوچک می‏کشد که این عدم تقارنِ بین سر و بدن باعث زشت شدن تصویر می‏شود و این، همان بخشی‏نگری است که انسان به بعضی از چیزها زیاد توجه می‏کند و بعضی دیگر را هیچ توجهی نمی‏کند، در حالی که دین مبین اسلام، دین توازن است که به منزله یک منشور است که هم بُعد عبادی دارد، هم بُعد سیاسی دارد، هم بُعد اخلاقی دارد، هم بُعد عرفانی دارد، هم بُعد اجتماعی دارد و ابعاد مختلف را مورد توجه قرار داده است و این‏گونه نبوده است که فقط به یک بُعد از زندگی انسان توجه کند و سایر ابعاد را نادیده بگیرد. همچنین، خداوند متعال در رابطه با مؤمن نیز همه ابعاد زندگی او را مورد توجه قرار داده است و هم به آخرت او توجه کرده است و هم به دنیای او توجه کرده است، هم از عبادت مؤمن سخن به میان آورده است و هم از جنبه اجتماعی زندگی او سخن به میان آورده است و لذا مؤمن نیز باید به همه جنبه‏های زندگی توجه داشته باشد. پیامبر اکرم (ص) نیز انسانی را شایسته می‏داند که ملتزم به اجرای تمام دین باشد و به شکل متوازن با دین رفتار کند و خود را ملتزم به عمل به آن، در همه عرصه‏ها بداند، پس نگاه باید یک نگاه جامع باشد و نگاهی یک‏سونگر نباشد، چرا که کسی که نگاهش فقط به یک بخش از احکام و قوانین الهی باشد و از بخش دیگر غافل شود، در دنیا رسوا و خوار خواهد شد و در آخرت نیز چیزی جز آتش و عذاب نصیبش نخواهد شد.

خداوند متعال تکالیف را به گونه‏ای قرار داده است که اگر انسان به همه آنها عمل کند، به جایگاهی خواهد رسید که تمام استعدادهای نهفته الهی در وجودش شکوفا خواهند شد. فلسفه احکام این است که هر جزء از آن، مکمّل جزء دیگر است لذا انسان باید به تمام آن که به صورت یک بسته از قوانین و احکام الهی است، عمل کند و این‏گونه نباشد که به بخشی عمل کند و بخش دیگر را ترک نماید، کما اینکه اگر آشپزی، بخواهد غذای خوب و با کیفیتی طبخ کند باید همه مواد لازم را با هم مخلوط کند تا غذای مورد نظرش آماده شود و اگر حتی یک ماده را کم کند از کیفیت غذا کاسته خواهد شد، پس برای دست‏یابی به همه حقایق الهی، انسان باید به همه احکام و قوانین الهی پایبند باشد و اگر فقط به بخشی از آن قوانین توجه کند، دست‏یابی به همه حقایق الهی برای او ممکن نخواهد بود.

افراد نسبت به پایبندی به احکام دین به دو دسته تقسیم می‏شوند؛

عده‏ای به دنبال اسقاط تکلیف‏اند و می‏گویند که خداوند متعال یک سری واجبات و محرّماتی را تعیین کرده است و ما نیز مکلّف به عمل به واجبات و ترک محرّمات می‏باشیم لذا صرفاً به دنبال اسقاط تکلیف‏اند.

اما عده‏ای دیگر، دین را راه رسیدن به کمال می‏دانند لذا به ظواهر دین بسنده نمی‏کنند و به فکر این نیستند که فقط تکلیف از عهده آنها ساقط شود و صرفاً تکلیفشان را صحیح انجام داده باشند، بلکه به فکر این می‏باشند که علاوه بر صحیح انجام دادن تکلیف، آن را به گونه‏ای انجام بدهند که مقبول درگاه الهی واقع شود و موجب رشد معنوی و کمال آنها گردد- بین صحت و قبولی عمل تفاوت است، گاهی ممکن است که یک عمل صحیح واقع شود، ولی قبول نشود، ولی اگر عملی مقبول واقع شود، حتماً صحیح نیز خواهد بود، پس هر نماز مقبولی، صحیح می‏باشد، ولی این‏گونه نیست که هر نمازِ صحیحی قبول شود و الزامی از این جهت نیست-، پس این افراد به دنبال فهم صحیح از دین می‏باشند و به کم قانع نیستند و فقط در صدد رفع تکلیف نیستند، بلکه به دنبال اوج گرفتن و طی کردن پله‏های کمال می‏باشند و در بزنگاه‏ها خود را نشان می‏دهند و حتی از زندگی خود و آبروی خود در راه دفاع از دین می‏گذرند. پس اگر کسی بخواهد واقعاً از دیانت و تعالیم وحی متأثّر شود باید به این سطح برسد که فقط به دنبال اسقاط تکلیف نباشد، بلکه به دنبال این باشد که عملش را به گونه‏ای انجام بدهد که مقبول درگاه الهی واقع شود و موجبات تعالی و کمال او را فراهم آورد، نه اینکه فقط عملش را صحیح انجام داده باشد.

«الحمد لله رب العالمین»

ادامه تفسیر آیه 85: «ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاَءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِيقاً مِنْكُمْ مِنْ دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ إِنْ يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»[1]؛ اما اين شما هستيد كه يكديگر را مى‌كشيد و جمعى از خودتان را از سرزمينشان بيرون مى‌كنيد و در اين گناه و تجاوز به يكديگر كمك مى‌نماييد (و اينها همه نقض پيمانى است كه با خدا بسته‌ايد)؛ در حالى كه اگر بعضى از آنها به صورت اسيران نزد شما آيند، فديه مى‌دهيد و آنان را آزاد مى‌سازيد! با اينكه بيرون ساختن آنان بر شما حرام بود. آيا به بعضى از دستورات كتاب آسمانى ايمان مى‌آوريد و به بعضى كافر مى‌شويد؟! براى كسى از شما كه اين عمل (تبعيض در ميان احكام و قوانين الهى) را انجام دهد، جز رسوايى در اين جهان، چيزى نخواهد بود و روز رستاخيز به شديدترين عذاب‏ها گرفتار مى‌شوند و خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد غافل نيست.

خداوند متعال در ادامه فرموده است: «أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»؛ آيا به بعضى از دستورات كتاب آسمانى ايمان مى‌آوريد و به بعضى كافر مى‌شويد؟! براى كسى از شما كه اين عمل (تبعيض در ميان احكام و قوانين الهى) را انجام دهد، جز رسوايى در اين جهان، چيزى نخواهد بود و روز رستاخيز به شديدترين عذاب‏ها گرفتار مى‌شوند و خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد غافل نيست.

در کتاب خدا، هم به ترک جنگ و خون‏ریزی و ترک اخراج یکدیگر از شهر، دستور داده شده است و هم به پرداخت فدیه و آزاد کردن اسیر دستور داده شده است، ولی یهودیان فقط به بخش دوم که پرداخت فدیه و آزاد کردن اسرا بود عمل کردند و بخش اول را که ترک جنگ و اخراج یکدیگر از شهر بود، عمل نکردند و با این کار بین احکام الهی تبعیض نهادند.

مقصود از «الکتاب» چیست؟

خداوند متعال در آیه مذکور، یک شیوه‏نامه کاملی را برای سعادت انسان‏ها به پیامبران خود نازل کرده است که نامش کتاب است، مثلاً تورات، برای هدایت یهودیان، انجیل، برای هدایت مسیحیان و قرآن، برای هدایث مسلمانان نازل شده است. خداوند متعال پیروان ادیان و شرایع الهی را مورد خطاب و عتاب و سرزنش قرار داده است که چرا به برخی از دستوراتی که در کتب الهی آمده است ایمان می‏آورید، اما برخی دیگر را رها می‏کنید.

با توجه به اینکه مخاطبین آیه مورد بحث، یهودیان می‏باشند، مراد از کتاب که در این آیه آمده است، تورات است.

الف و لام «الکتاب» یا الف و لام عهد ذهنی است یا الف و لام عهد ذکری است که مشخص می‏کند که مراد از کتاب، همان کتاب آسمانی یهودیان است.

احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن، اینکه کتاب به معنای مکتوب است، یعنی امورِ ثابت شده و واجب شده که مورد قصد و عنایت پروردگار عالم واقع شده‏اند که همان واجبات و فرائض می‏باشند، پس مقصود از اینکه در این آیه آمده است که آیا به بعضی از کتاب ایمان می‏آورید و به بعضی دیگر کافر می‏شوید، این است که آیا به بعضی از واجبات و فرائض، ایمان می‏آورید و به بعضی از واجبات و وظایفی که نوشته شده و ثابت شده‏اند، کافر می‏شوید؟

سؤال: یهودیان به بخشی از کتاب عمل می‏کرده‏اند و به بخشی از کتاب عمل نمی‏کرده‏اند، چرا گلایه خداوند به گونه‏ای است که حتی نسبت به آن بخشی که به آن عمل می‏کرده‏اند نیز مورد خطاب و عتاب واقع شده‏اند، در حالی که به ذهن می‏آید که خطاب و عتاب فقط باید نسبت به آن بخشی واقع می‏شد که به آن عمل نمی‏کرده‏اند و نسبت به آن بخشی که به آن عمل می‏کرده‏اند، تحسین می‏شده‏اند؟

پاسخ: خطاب خداوند متعال به پیروان ادیان الهی به این صورت است که آنچه به صورت وحی بر آنها نازل شده است در قالب یک بسته کامل به آنها ارائه شده است و چون بعضی از پیروان ادیان در آن بسته، دست می‏برند و به بخشی از آن عمل می‏کنند و به بخش دیگر عمل نمی‏کنند و با توجه به اینکه خداوند متعال نسبت به آنچه توسط پیامبرانش نازل کرده است، تفاوتی قائل نیست و همه آنها وحی الهی می‏باشند لذا عمل کردن به بخشی از آن و عمل نکردن به بخش دیگرِ آن، خلاف دستور الهی است. همه کتب الهی از جمله قرآن نیز این‏گونه است و همه آیات آن، وحی الهی است. خداوند متعال فرموده است: «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً»[2]؛ اين قرآن، به راهى كه استوارترين راه‌هاست، هدايت مى‌كند و به مؤمنانى كه اعمال صالح انجام مى‌دهند، بشارت مى‌دهد كه براى آنها پاداش بزرگى است.

تمام آیات قرآن سبب هدایت انسان‏هاست و انسان نمی‏تواند آنان را از هم تفکیک کند و قسمتی را بپذیرد و از پذیرش قسمت دیگر سر باز زند، بنابراین، انسان‏ها باید تمام دستورات الهی را بپذیرند و به آنها عمل کنند و نمی‏شود بخشی را پذیرفت و بخشی را رد کرد، لذا خداوند متعال در آیه مورد بحث (آیه85 بقره)، به دینداران هشدار داده است که دیانت خود را سلیقه‏ای نکنند که بر اساس سلیقه و ذائقه خود، بخشی از دین را بپذیرند و بخش دیگر را نپذیرند. پس اگر کسی ابعاد فقهی شریعت را پذیرفت و بگوید من آنچه را مربوط به فقه است قبول دارم، ولی ابعاد عقلانی و عرفانی دین را نپذیرد یا بر عکس، بُعد عقلانی و عرفانی دین را بپذیرد، ولی بُعد فقهی دین را نپذیرد، انتخاب او گزینشی و سلیقه‏ای است که خداوند از چنین انتخابی نهی کرده است.

خلاصه اینکه الگوی تربیتی و قرآنی اسلام این گونه نیست که انسان بر اساس سلیقه‏اش به بخشی از دین عمل کند و بخشی دیگر را رد کند، بلکه انسان باید به همه ابعاد دین گردن نهد و به همه آن پایبند باشد و عمل کند چون تربیت، مجموعه‏ای است که اگر انسان به همه آن مجموعه عمل کند به سعادت خواهد رسید، ولی اگر به بخشی عمل کند و بخش دیگر را ترک کند به سعادت نخواهد رسید.

در آموزه‏های دینی که از جانب رسول گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) مطرح شده است نیز نگاه جامع به دین شده است لذا فرقه‏ها و تشتّت‏هایی که در طول تاریخ در دین به وجود آمده‏اند به این خاطر بوده است که عده‏ای، به بخشی از دین عمل می‏کرده‏اند و بخش دیگر را رها می‏کرده‏اند لذا فرقه‏های متفاوتی به وجود آمده‏اند که هر کدام، بخشی از دین را مطرح کرده‏اند.

«الحمد لله رب العالمین»